Άγχος και κατάθλιψη: Δεν είσαι μόνος, η πανδημία δεν αστειεύεται!

Πανδημία. Μόνοι. Μέσα. Μάσκες. Διασωληνωμένοι. Εν αναμονή του νέου αριθμού θανάτων καθημερινά, αυτές οι λέξεις έχουν “διασωληνώσει” τη ζωή μας το τελευταίο διάστημα. “Κάθε πρόσωπο με μάσκα μας θυμίζει τον κίνδυνο για τη ζωή μας”, μας λέει η κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Δρ. Αλεξάνδρα Πάλλη. Η πανδημία του Covid-19 αποδεικνύεται μία αληθινή, πραγματική απειλή για την ψυχική υγεία.

Φόβος για την ζωή, αγωνία για τον περιορισμό των κοινωνικών σχέσεων, ανασφάλεια για το μέλλον, ενοχές απέναντι στην οικογένεια, άγχος για τις συνέπειες στην εργασία και την οικονομική δυσπραγία. Όλοι μπορούν να πληγούν και να βρεθούν αντιμέτωποι με επίμονο άγχος και αρκετές φορές με κατάθλιψη.

1 στα 2 άτομα που δεν είχαν ξανά πριν την πανδημία προβλήματα ψυχικής υγείας παρουσιάζουν επιδείνωση της ψυχικής τους κατάστασης.

Πολλά τα ερωτήματα που χρειάζεται να απαντηθούν σε μία τόσο πρωτοφανή κατάσταση για όλους μας. Η Δρ. Αλεξάνδρα Πάλλη μας απάντησε σε όσα τη ρωτήσαμε και επιφυλάσσει ακόμη περισσότερες απαντήσεις στα διαδικτυακά σεμινάρια που συντονίζει, μια πρωτοβουλία του  ΕΠΙΨΥ ((Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής») με θέμα: «Covid19 και ψυχική υγεία : Η «πανδημία» των ψυχολογικών επιπτώσεων και τρόποι προστασίας»

Τελικά μήπως η διαχείριση των επιπτώσεων του covid-19  στην ψυχική μας υγεία δεν είναι “πολυτέλεια”, αλλά επιτακτική ανάγκη;

Κ. Πάλλη, ποιες οι ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας; Επιδείνωση διαταραχών άγχους και
κατάθλιψης; Υπάρχουν κάποιοι που εμφάνισαν για πρώτη φορά στην πανδημία τέτοια
συμπτώματα;

Μελέτες μας δείχνουν ότι στην περίοδο των εγκλεισμών αυξάνεται σημαντικά το άγχος και
διπλασιάστηκε η κατάθλιψη. Τα ποσοστά αντιστοιχούν σε 1 στους 3 να παρουσιάζουν
διαταραχή γενικευμένου άγχους, 1 στους 5 κλινική κατάθλιψη και 1 στους 5 διαταραχές στον
ύπνο.
Παρότι περισσότερο ευάλωτα είναι τα άτομα με προϋπάρχουσα ψυχική διαταραχή,
συμπτώματα εμφανίζει ο γενικός πληθυσμός. 1 στα 2 άτομα που δεν είχαν ξανά πριν την
πανδημία προβλήματα ψυχικής υγείας παρουσιάζουν επιδείνωση της ψυχικής τους
κατάστασης.
Ειδικά στην Ελλάδα τείνουμε να εμφανίζουμε υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης σαν
αποτέλεσμα της τραυματικής εμπειρίας της πανδημίας, κάτι το οποίο ενδέχεται να οφείλεται
σε έλλειψη προηγούμενων εμπειριών με τοπικές πανδημίες και συνεπώς μεγαλύτερη
δυσκολία προσαρμογής.
Επίσης βρίσκουμε πολύ μεγάλη αύξηση της χρήσης ψυχιατρικών φαρμάκων, όπως
παρατηρήθηκε και το 2014 στην Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσης.

Ποιος ο βασικότερος παράγοντας των «πανδημικών» ψυχολογικών διαταραχών; Η
απομόνωση, οι οικονομικές δυσκολίες ή ο φόβος του θανάτου αυτός καθαυτός;

Όλα αυτά είναι σοβαρά αίτια που επιδρούν στον ψυχισμό και οδηγούν κάποια άτομα σε
ψυχικές διαταραχές. Ο φόβος του θανάτου, ο οποίος υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους,
γίνεται τώρα πιο έντονος δεδομένης της βιολογικής απειλής. Κάθε πρόσωπο με μάσκα μας
θυμίζει τον κίνδυνο για την ζωή μας.
Θα έλεγα όμως ότι το περιεχόμενο του άγχους διαφοροποιείται ανάλογα με την φάση της
πανδημίας.
Έτσι στο πρώτο lockdown, είδαμε αρχικά μια περίοδο πιο ήρεμη, για κάποιους ενδεχόμενα και
με θετικά στοιχεία, μιας και κατάφεραν να μειώσουν την ταχύτητα της ζωής του και ιδιαίτερα
της επαγγελματικής ζωής τους και να ξεκουραστούν. Σαν να πατήθηκε ένα pause. Στην
συνέχεια όμως υπερτερούν τα αρνητικά συναισθήματα σε όλο τον πληθυσμό.Οσο περισσότερο περνά ο χρόνος, τόσο αυξάνονται οι φοβοι για τις οικονομικές επιπτώσεις.
Ιδιαίτερα πλήττονται άτομα που ζουν μόνα, πολλές μελέτες δείχνουν ότι η απομόνωση είναι
ιδιαίτερα επιβαρυντική όταν επιδρά ταυτόχρονα με το στρες της πανδημίας και οδηγεί σε
αυξημένα συμπτώματα κατάθλιψης.

Αυξημένα συμπτώματα άγχους εμφανίζουν όσοι βομβαρδίζονται από πληροφόρηση γύρω από την πορεία της πανδημίας. Εκεί το μέτρο στις ειδήσεις είναι απαραίτητο.

Ποιες οι διαφοροποιήσεις στις ψυχολογικές συνέπειες βάσει φύλου και ηλικίας; Οι νέοι ή οι ηλικιωμένοι πλήττονται περισσότερο ψυχολογικά από την πανδημία και τις ανακατατάξεις στον τρόπο ζωής;

Μελέτες δείχνουν ότι δεν υπάρχουν διαφορές ως προς το φύλο. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι
οι μεγαλύτεροι σε ηλικία >60 είναι ευάλωτοι, άλλες ότι οι 18-30 ετών αλλά η συνολική
ανάλυσή τους δείχνει ότι η ηλικία δεν έχει καθοριστικό ρόλο. Το ίδιο συμβαίνει και με το
υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Φαίνεται ότι είναι άλλοι παράγοντες όπως οι πεποιθήσεις γύρω
από τον ιο που καθορίζουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές.
Αυξημένα συμπτώματα άγχους εμφανίζουν όσοι βομβαρδίζονται από πληροφόρηση γύρω από
την πορεία της πανδημίας. Εκεί το μέτρο στις ειδήσεις είναι απαραίτητο.
Ιδιαίτερα σημαντικές και συχνές είναι οι επιπτώσεις στους υγειονομικούς πρώτης γραμμής, οι
οποίοι επιβαρύνονται σοβαρά από το στρες της παροχής βοήθειας προς τους νοσούντες
καθώς και από την ματαίωση της απώλειας της ζωής του ασθενούς.
Ειδικά για τους ασθενείς που νοσούν από covid τα πράγματα είναι και σε ψυχικό επίπεδο
δυσκολότερα. Η εμπειρία της απομόνωσης στο σπίτι αλλά πολύ περισσότερο στην αναγκαία
απομόνωση του θαλάμου του νοσοκομείου είναι τραυματική και όπως έχει φανεί σε
προηγούμενες πανδημίες, αφήνει το ψυχικό της αποτύπωμα ακόμα και για χρόνια μετά.
Επίσης γνωρίζουμε πλέον ότι το 20% των ατόμων που θα νοσήσουν από κορονοιο θα
εμφανίσουν μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα και μια ψυχιατρική διαταραχή ενώ
διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.

Ποιες οι ψυχολογικές συνέπειες των περιορισμών της ελευθερίας; Πώς επηρεάζει η
απαγόρευση κυκλοφορίας και το «μένουμε σπίτι»;

Εάν ο εθελούσιος εγκλεισμός έχει νόημα για το άτομα, εάν τον θεωρεί χρήσιμο, οι επιπτώσεις
είναι ήπιες. Εάν δεν πιστεύει στην ύπαρξη της νόσου, ή στην σοβαρότητά της, τότε είναι
επιβαρυντικός.

Πώς δικαιολογείται το ότι ενώ τα κρούσματα αυξάνονται υπάρχει αυτή η χαλάρωση στην
εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων; Έχουν εξοικειωθεί οι άνθρωποι με το φόβο;

Ως μια άμυνα και ενδεχόμενα άρνηση της σοβαρότητας της κατάστασης, για να αντέξει κανείς
τον έντονο φόβο που προκαλεί. Βρισκόμαστε στην πιο δύσκολη φάση της πανδημίας,
τουλάχιστον στην χώρα μας κι όμως η πειθαρχία του πληθυσμού ήταν μεγαλύτερη στο πρώτο
lockdown. Από την άλλη πλευρά, όπως γνωρίζουμε από τις μελέτες της συμπεριφοράς σε
εμπόλεμες περιοχές, οι άνθρωποι χρειάζονται διαλλείματα από το στρες, στιγμές και ώρες που
να το ξεχνούν και να συνεχίζουν για λίγο την ημέρα τους σαν να μην υπήρχε η απειλή.

Ποια πιστεύετε θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση σχετικά με την ψυχική υγεία το προσεχές
διάστημα, μέχρι το τέλος του δύσκολου χειμώνα που διαφαίνεται;

Να αντέξουμε το στοίχημα του χρόνου. Η πανδημία είναι μαραθώνιος , αλλά κανείς δεν
μπορεί να σταματήσει πριν το τέλος του.
Για την ψυχική υγεία σημαντική είναι η χρηματοδότηση υπηρεσιών και δράσεων που θα
συμβάλλουν στην έγκαιρη υποστήριξη του πληθυσμού κατά την διάρκεια της πανδημίας ώστε
να προληφθούν η να μειωθούν οι ψυχολογικές επιπτώσεις.

*Η Αλεξάνδρα Πάλλη είναι Αριστούχος απόφοιτη του Γουτεμβέργιου Πανεπιστημίου του Mainz Γερμανίας και αριστούχος Διδάκτωρ της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών – ΕΚΠΑ, με μετεκπαιδεύσεις και πιστοποιήσεις σε ψυχοθεραπείες περισσότερων κατευθύνσεων από Πανεπιστήμια και Επιστημονικούς Φορείς στην Ελλάδα, στην Γερμανία, στην Αγγλία στην Ιταλία και στην Αμερική. Είναι μακροχρόνιος συνεργάτης του ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «Κώστας Στεφανής») και από κοινού επιστημονικά υπεύθυνη και διδάσκουσα στα διετή μεταπτυχιακά προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης για ειδικούς ψυχικής υγείας. Είναι κλινική επόπτρια θεραπευτών που εφαρμόζουν την Ψυχοεκπαίδευση σε άτομα ή σε οικογένειες με χρόνιες παθήσεις και τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται ενεργά ως υπεύθυνη ψυχολόγος στο Μάνα-Μαζί για τη Ζωή συνδράμοντας γυναίκες με καρκίνο του μαστού να ανακτήσουν την ποιότητα ζωής τους.