Ένας χρόνος δίχως τον Άλκη: Ο ψυχίατρος Νίκος Σταθόπουλος ανοίγει στην “V” το φάκελο της νεανικής παραβατικότητας

Πρώτες πρωινές ώρες 1ης Φεβρουαρίου 2022 και άπαντες έχουν “παγώσει”. Η είδηση πως ένα 19χρονο παιδί έχει δεχτεί βίαιη επίθεση και δολοφονηθεί στη Θεσσαλονίκη κλονίζει το Πανελλήνιο.

Και όσες περισσότερες λεπτομέρειες βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας όσο περνούν οι ώρες, ολοένα και μεγαλύτερη γίνεται η οργή, η θλίψη, η απόγνωση.

Ο Άλκης Καμπανός πέφτει νεκρός στα σκαλοπάτια της εισόδου της πολυκατοικίας επί της οδού Θεοδώρου Γαζή 18, καθώς δέχθηκε μαχαιριά από δρεπάνι και τραυματίστηκε στο πόδι, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του από ακατάσχετη αιμορραγία, ενώ οι άλλοι δύο φίλοι που βρίσκονταν μαζί του έφεραν τραύματα, ωστόσο η ζωή τους δεν τέθηκε σε κίνδυνο.

Θύμα τυφλής οπαδικής βίας

Ο Άλκης “τόλμησε” να είναι… Άρης και αυτό οδήγησε στους δολοφόνους του να του αφαιρέσουν τη ζωή, αν και στη μεγάλη δίκη που βρίσκεται σε εξέλιξη οι “12” αρνήθηκαν όλες τις κατηγορίες.

Μεγάλα οπαδικά κινήματαν της χώρας, εξέδωσαν από κοινού ανακοίνωση καταδικάζοντας τις οπαδικές δολοφονίες, ενώ εκατοντάδες άνθρωποι, μαθητές, Θεσσαλονικείς και όχι μόνο κάθε ηλικίας, φίλοι και συγγενείς, συρρέουν από το μοιραίο εκείνο βράδυ έως και σήμερα στο σημείο όπου έπεσε νεκρός ο 19χρονος και αφήνουν λουλούδια, κεράκια, σημειώματα, κασκόλ.

Ένα χρόνο από τη συμπλήρωση της μαύρης επετείου η “V” ήρθε σε επικοινωνία με τον Ψυχίατρο παιδιών και εφήβων – Ψυχοθεραπευτή – Ομαδικό Αναλυτή και Επιστημονικό Υπεύθυνο ΔΕ.Κ.Α., Νίκο Σταθόπουλο.

Ο κ.Σταθόπουλος μας έδωσε χρήσιμες απαντήσεις αναφορικά με τα ακραία περιστατικά βίας που έχουν λάβει ανησυχητικές διαστάσεις στην σύγχρονη κοινωνία, μίλησε για τον παράγοντα “οικογένεια”, το πως ένιωσε στο άκουσμα της είδησης θανάτου του 19χρονου, ενώ εξέφρασε και μια προσωπική ελπίδα.

Η συνέντευξη στον Κυριάκο Δημητρόπουλο

-κ.Σταθόπουλε συμπληρώνεται ένας χρόνος από την τραγική απώλεια του Άλκη Καμπανού και θα ήθελα να σας ρωτήσω αρχικά το πως είχατε αντιδράσει στο άκουσμα αυτής της είδησης;

“Ένιωσα, όπως όλοι οι πολιτισμένοι και ευαίσθητοι άνθρωποι: μεγάλη θλίψη, αλλά και αμηχανία, απορία και οργή, καθώς και μία έντονη εσωτερική αναστάτωση, υπό την μορφή της ανάγκης για κάποια δράση”.

-Τα τελευταία χρόνια τόσο στον αθλητισμό όσο και στους υπόλοιπους τομείς της κοινωνίας, παρατηρείται μια έντονη έξαρση της βίας, ήδη από τις μικρότερες ηλικίες. Ως πολύ έμπειρος ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής μπορείτε να ερμηνεύσετε το γιατί έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο;

“Καλώς ή κακώς, τα των ανθρώπων δεν έχουν μονήρεις, μονοδιάστατες και στατικές αιτίες. Η βία συνοδεύει τον άνθρωπο από την αρχή της πορείας του και αποτελεί έναν αναπόδραστο παράγοντα επιρροής της Ιστορίας. Δεν θα μπορούσα να φιλοδοξήσω να καλύψω πλήρως την εύλογη ερώτησή σας, κάτι για το οποίο έχουν γραφτεί ήδη πάμπολλα, έχουν ειπωθεί ακόμα περισσότερα και είμαι σίγουρος πως θα συνεχίσουμε εις τον αιώνα τον άπαντα να σκεφτόμαστε, να μιλάμε και να γράφουμε περί αυτού. Θα περιοριστώ μόνο σε δύο στοιχεία, το ένα σχετικά με τη βία γενικώς και το άλλο με τα παιδιά και τους εφήβους.

Αν το καλοσκεφτούμε, η διαφορά στην κίνηση ενός χεριού που προτίθεται να χαϊδέψει και ενός που χαστουκίζει είναι η ταχύτητα της ίδιας της κίνησης. Και η Φυσική μας έχει μάθει πως η ταχύτητα εμπεριέχει την διάσταση του Χρόνου: Μεγάλη ταχύτητα=μικρός χρόνος. Νομίζω λοιπόν πως, μοιραία, στην ανθρωπότητα η οποία κινείται σε ολοένα και ταχύτερους ρυθμούς, με ιλιγγιώδεις πλέον ταχύτητες, η βία δεν μπορεί παρά να χρωματίζει την καθημερινότητά της όλο και πιο έντονα. Οι διανθρώπινες σχέσεις, η αγάπη, η ενσυναίσθηση, η κατανόηση, η συγχώρηση, η αλληλεγγύη, απαιτούν χρόνο. Η ταχύτητα παράγει αδιαφορία, ατομισμό, πόλωση, οργή και μίσος. Δηλαδή, βία…

Τα παιδιά και οι έφηβοι τώρα: είναι αναντίρρητη, νομίζω, η διαπίστωση πως οι ανήλικοι της σύγχρονης κοινωνίας έχουν απείρως ευρύτερη και πρωιμότερη πρόσβαση στην πληροφορία, είτε αυτή είναι αποθησαυρισμένη Γνώση είτε ενημέρωση και επικαιρότητα. Η επεξεργασία όμως της πληροφορίας απαιτεί κρίση, ευρύτητα πνεύματος, ωριμότητα, πολιτισμό. Οι ανήλικοι βρίσκονται ακόμα, εκ φύσεως, στην διαδικασία εγκατάστασης και απόκτησης αυτών των δεξιοτήτων. Και, μέχρι να τους κάνουν κτήμα τους και εφόδιό τους στη ζωή, στέκουν κυριολεκτικά αμήχανοι (χωρίς, δηλαδή, την απαραίτητη «μηχανή») μπροστά, αν όχι μέσα, στον ωκεανό της πληροφορίας.

Μοιραία, υιοθετούν πιο ανώριμους ψυχολογικούς μηχανισμούς, κυρίως δε αυτόν της «σχίσης (αγγλικά “splitting”), κατά τον οποίο όλα γύρω τους βιώνονται ως είτε αποκλειστικά «καλά» και συνεπώς φιλικά, είτε απόλυτα «κακά» και συνεπώς εχθρικά. Άπαξ και αφεθεί όμως ο άνθρωπος στην περιορισμένη οπτική της σχίσης, η εκδήλωση βίας είναι απλά ζήτημα χρόνου και συνθηκών”.

-Οι εγκληματίες εκτιμάται ότι ενδεχομένως να είχαν υποστεί και οι ίδιοι σωματική ή ψυχολογική βία από τα παιδικά τους χρόνια;

“Δυστυχώς ή ευτυχώς, η σχέση αιτίου-αιτιατού δεν είναι ποτέ απλή, μονοδιάστατη ή στατική. Παρόλα αυτά, θεωρείται δυσάρεστο αλλά φυσικό επακόλουθο, κάποιοι από τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν υποστεί οποιασδήποτε μορφής βίας, και όταν αυτοί δεν είναι σε θέση να την επεξεργαστούν ψυχολογικά μεταβολίζοντάς την και επουλώνοντας τα τραύματά τους, να την αναπαραγάγουν περνώντας από τη θέση του θύματος στη θέση του θύτη”.

-Υπάρχουν καθολικά μέτρα που θα μπορούσε να πάρει το κράτος για να αρχίζουν να εξαλείφονται τέτοια ακραία περιστατικά; Ακόμη δηλαδή και με την ισχυρότερη τοποθέτηση παιδοψυχιάτρων στα σχολεία.

“Δεν ξέρω αν η τοποθέτηση επιστημόνων ψυχικής υγείας εντός των σχολικών μονάδων θα απέδιδε τα προσδοκώμενα.

Είμαι βαθύτατα όμως πεπεισμένος πως όσο περισσότερο η κυρίαρχη στην κοινωνία μας κουλτούρα επιτρέπει, ευοδώνει και ενισχύει την πρόσβαση όλων των ανθρώπων στους επιστήμονες αυτούς, τόσο πιο νωρίς θα διαγιγνώσκονται δυσαρμονίες και δυσλειτουργίες σε ατομικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο, οι οποίες αργά ή γρήγορα παράγουν ψυχοπαθολογίες και αντικοινωνικές συμπεριφορές”.

-Με δεδομένο το ότι τα ακραία περιστατικά βίας έχουν λάβει ανησυχητικές διαστάσεις στην σύγχρονη κοινωνία, ο ρόλος της οικογένειας στην σωστή ανατροφή των παιδιών εξελίσσεται σε πιο καθοριστικός από ποτέ;

“Η βία, ενυπάρχει στον άνθρωπο ως μία δυνάμει συμπεριφορά. Όσο πιο ανθρώπινη, δηλαδή πολιτισμένη και όχι ενστικτώδης, είναι η ζωή μας τόσο το ενδεχόμενο της έκφρασης βίας απομακρύνεται.

Όλες οι μορφές διανθρώπινων σχέσεων, οι διαπροσωπικές, οι ενδο-οικογενειακές, οι συγγενικές, οι κοινωνικές έχουν τη δυνατότητα να συλλειτουργήσουν ως ανάχωμα, ως περιέκτης, ως αμορτισέρ, στις εκάστοτε εσωτερικές πανανθρώπινες δονήσεις οι οποίες μπορούν να πυροδοτήσουν συμπεριφορές βίας”.

-Η τραγική ιστορία του Άλκη αλλά και άλλων παρόμοιων εγκλημάτων πιστεύετε ότι μας «ξύπνησαν» επιτέλους ως κοινωνία και κρατικό μηχανισμό ή είναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον;

“Εκφράζετε, αγαπητέ, με την ερώτησή σας μία βαθιά μου ελπίδα. Μία ελπίδα αλλά και μία πικρή διαπίστωση:  «(…) Για να γυρίσει ο Ήλιος / θέλει δουλειά πολλή (…)»”.

*Ο Νίκος Σταθόπουλος είναι ακόμη απόφοιτος της Προτύπου Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και έλαβε την ειδικότητα του Ψυχιάτρου Παιδιών και Εφήβων το 1998. Από το 2006 έχει την επιστημονική ευθύνη και συντονίζει την Διεπιστημονική Ομάδα των συνεργατών του, ομάδα που πλέον αποτελεί το «ΔιΕπιστημονικό Κέντρο Αθηνών (ΔΕ.Κ.Α.) για το παιδί και την οικογένεια».

**Είναι μέλος του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, πλήρες μέλος της Group Analytic Society International και της I.A.G.P. Μιλά Αγγλικά και Γαλλικά και συμμετέχει ανελλιπώς σε διεθνή συνέδρια στα οποία παρουσιάζει εργασίες θεωρητικού και κλινικού ενδιαφέροντος.