Σε “καφκικούς” καιρούς θυμόμαστε τη γέννηση του Φραντζ Κάφκα…σαν σήμερα

Πώς να μην μνημονεύσεις τη γέννηση του μεγάλου συγγραφέα σαν σήμερα, 3 Ιουλίου του 1883; Ούτε ο ίδιος ο Φραντζ Κάφκα δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο όρος “καφκικός” θα απέδιδε τόσο αποτελεσματικά την εποχή που ζούμε εν έτει 2020 συν-πλην. Αν και το συν είναι δύσκολο να προβλεφθεί, η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου μέσα στο καθεστώς αβεβαιότητας που επικρατεί σίγουρα προδιαγράφουν ένα “συν” σίγουρα “καφκικό”: πανδημίες, τεχνολογίες, ακραίες πολιτικές, οικονομικές και πνευματικές κρίσεις, απ’ όλα έχει ο κοινωνικός μπαξές για να απλώσει το “καφκικό” σκοτάδι του παραλογισμού.

Μια μικρή βιογραφία

Ο Κάφκα γεννήθηκε στην Πράγα και ήταν εβραϊκής καταγωγής. Ήταν ο μεγαλύτερος από 6 αδέρφια. Οι δύο αδερφοί του πέθαναν σε μικρή ηλικία και οι τρεις αδερφές του εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έντονη υπήρξε η σχέση με τον πατέρα του, μια δυναμική προσωπικότητα που έγινε πετυχημένος έμπορος υφασμάτων. Ο Κάφκα περιγράφει τον πατέρα του ως έναν τυρρανικό και ελεγκτικό άνθρωπο που συχνά ξεσπούσε πάνω του.

Καλός μαθητής, αγαπούσε από μικρός τη λογοτεχνία αλλά δεν τα πήγαινε καθόλου καλά στα μαθηματικά. Λιγοστές και οι φιλίες του. Ξεχωρίζουν αυτές με τον φιλόσοφο Ούγκο Μπέργκμαν και τον ιστορικό της τέχνης Όσκαρ Πόλλακ. Προτιμούσε να διαβάζει στο δωμάτιό του.

Το Νοέμβριο του 1901, ξεκινά τις σπουδές του στο γερμανικό Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας. Ξεκινά σπουδές στη Χημεία και τελικά μεταπηδά στη Νομική παρακολουθώντας ταυτόχρονα παραδόσεις γερμανικής λογοτεχνίας και συμμετέχοντας στην Αίθουσα Αναγνώσεων και Ομιλιών Γερμανών Φοιτητών (Lese und Redehalle der Deutschen Studenten), μία λέσχη φοιτητών που διοργάνωνε λογοτεχνικές εκδηλώσεις, αναγνώσεις και άλλες δραστηριότητες. Στο Πανεπιστήμιο γνωρίζει τον Μαξ Μπροντ, ο οποίος έμελλε να παραμείνει στενός του φίλος μέχρι το τέλος της ζωής του.

Φιλάσθενος από τα παιδικά του χρόνια, ο Κάφκα νοσηλεύτηκε αρκετές φορές σε σανατόρια, μία από τις οποίες ήταν τον Ιούλιο του 1904 και έπειτα τον Αύγουστο του 1906. Κατόπιν επιστρέφει στην Πράγα, αναγορεύεται διδάκτωρ της Νομικής και ξεκινά τη δουλειά ως ασκούμενος δικηγόρος στην Πράγα. Το 1907, ο Κάφκα αρχίζει να εργάζεται σε μια ιταλική ασφαλιστική εταιρία από την οποία παραιτήθηκε γιατί το ωράριο του φαινόταν εξοντωτικό και μάταιο, για να πάει εν τέλει σε μια άλλη ασφαλιστική εταιρία στην Πράγα. Ένιωθε εγκλωβισμένος και ενοχλημένος που δεν μπορούσε να αφοσιωθεί στην λογοτεχνία. Γράφει τη Μεταμόρφωση. Αν και ήταν εξαιρετικός στην δουλειά του, ο Κάφκα παρέμενε στην εταιρία μόνο για να μπορεί να πληρώνει τα έξοδά του.

Ζωή και έργο

Δύο φορές αρραβωνιάστηκε, δύο φορές ο αρραβώνας διαλύθηκε. Μετά από 7 μήνες αλληλογραφίας με τη Φελίτσε Μπάουερ, της κάνει πρόταση γάμου τον Ιούνιο του 1913 και ορίζουν τον αρραβώνα τους για τον Ιούνιο του επόμενου έτους. Ο αρραβώνας διαλύεται  όταν η Φελίτσε μαθαίνει την αλληλογραφία που διατηρούσε ο Κάφκα με την καλύτερή της φίλη. Η περίοδος που ακολούθησε, υπήρξε αρκετά παραγωγική για τον Κάφκα. Το καλοκαίρι του 1914, σημείωσε σημαντική πρόοδο στη συγγραφή της Δίκης ενώ μέσα στους επόμενους μήνες ολοκλήρωσε και τα διηγήματα Σωφρονιστική Αποικία (In der Strafkolonie) και Προ του Νόμου (Vor dem Gesetz). Εκτιμάται πως οι τελευταίοι πέντε μήνες του έτους υπήρξαν η δεύτερη σημαντικότερη συγγραφική του περίοδος.

Η σχέση του με τη Φελίτσε αναθερμαίνεται και ορίζεται νέα ημερομηνία αρραβώνα. Η οριστική, πια, διάλυση του αρραβώνα τους τον Αύγουστο του 1919 ήταν όταν υπήρξαν σοβαρές επιπλοκές στην υγεία του Κάφκα.

Σε αναρρωτική άδειά του από την ασφαλιστική εταιρία επισκέπτεται την Ιταλία, όπου και γνωρίζει τη Μιλένα Γεσένκα. Αλληλογραφεί μαζί της. Η επικοινωνία τους διακόπτεται όταν συνειδητοποιεί ότι η παντρεμένη Μιλένα δεν προτίθεται να εγκαταλείψει το σύζυγό της για να παντρευτεί τον ίδιο.

Η κατάσταση της υγείας του όλο και χειροτερεύει. Ο Κάφκα πάσχει από φυματίωση. Εξαιτίας αυτής της ταχείας επιδείνωσης παίρνει διαρκώς άδειες από τη δουλεία του. Στα δύσκολα χρόνια που ακολουθούν ολοκληρώνει το διήγημα Πρώτος πόνος, που θα δημοσιευόταν στην τελευταία του συλλογή Ένας καλλιτέχνης της Πείνας (Ein Hungerkünstler) και αρχίζει να γράφει το τελευταίο μυθιστόρημα του Ο Πύργος, έργο που τελικά εγκατέλειψε στα τέλη Αυγούστου του ίδιου έτους.

Ο Κάφκα τελικά εγκαθίσταται στο σπίτι της αδερφής του σ’ ένα χωριό έξω από την Πράγα όπου και ολοκληρώνει, σχεδόν, τον Πύργο.

Το καλοκαίρι του 1923, επισκέφτηκε το παραθαλάσσιο θέρετρο της Βαλτικής, Μύριτς (Mϋritz), όπου γνώρισε την Ντόρα Ντιάμαντ, σύντροφό του μέχρι το τέλος της ζωής του. Από το φθινόπωρο του 1923, έζησαν μαζί στο Βερολίνο, και τότε ολοκλήρωσε το διήγημα Το Κτίσμα.

Το 1924 ολοκληρώνει το διήγημα Ζοζεφίνα η τραγουδίστρια ή Ο λαός των ποντικιών, που δημοσιεύτηκε στην Prager Presse, κι έτσι μπόρεσε να συγκεντρώσει  ένα χρηματικό ποσό για την νοσηλεία του σε σανατόριο. Στις 10 Απριλίου, μεταφέρθηκε στην Πανεπιστημιακή Κλινική της Βιέννης και μία εβδομάδα αργότερα, σε σανατόριο του Κήρλινγκ πεθαίνει.

Ο Κάφκα… σαν σήμερα

Τα περισσότερα έργα του, μέσα σ’ αυτά Ο Πύργος και Η Δίκη, εξέδοσε ο φίλος του Μαξ Μπροντ  μετά τον θάνατο του Κάφκα, και μία πολύκροτη δικαστική διαμάχη ακολούθησε ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Γερμανία για το πού ανήκουν.

Στα έργα του οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από τις ενοχές, τη μοναξιά και το αέναο άγχος της ζωής. Οπότε μήπως τελικά, απλώς, ανήκουν σε όλους μας;

Και αλήθεια, τι έχει αλλάξει στους ανθρώπους από τότε; Τί είναι αυτό που κάνει τον Φραντζ Κάφκα απίστευτα επίκαιρο σήμερα; Σημεία των καιρών ή όλοι είμαστε κατά βάθος λίγο ή πολύ “καφκικοί”;

Με πληροφορίες από: wikipedia, mixanitouxronou, elculture.