“Εντομοπαθογόνοι νηματόδεις”: Τα “έξυπνα” σκουληκάκια που εξοντώνουν τη μύγα της Μεσογείου

Ανήκουμε στη γενιά που έχει μεγαλώσει με ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Εικόνες από διάφορα εξωγήινα όντα που εισέρχονται στη γη με σκοπό να καταστρέψουν το ανθρώπινο είδος στο παρόν ή το μέλλον μονοπώλησαν το ενδιαφέρον δημιουργών και κοινού στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 με τα σενάρια για τα πλάσματα που ζουν εκτός της γης να γίνονται οι πιο εμπορικές ταινίες της εποχής.

Η ταινία “Alien” σάρωσε τα ταμεία την εποχή των 80s και η σκηνή που ένα τόσο δα μικρό εξωγήινο πλάσμα «εισέρχεται» στο ανθρώπινο σώμα, το κατακρεουργεί και βγαίνει μέσα από τα σωθικά του είναι τόσο χαρακτηριστική που σίγουρα κάπου, κάτι μας θυμίζει.

Ας περάσουμε τώρα στην επιστήμη και τη βιολογία. Η φρουτόμυγα ή αλλιώς μύγα της Μεσογείου αποτελεί έναν από τους πιο επιζήμιους εχθρούς των καρποφόρων δένδρων και προσβάλλει τα φρούτα και κυρίως τα εσπεριδοειδή, αχλάδια, μήλα, ροδάκινα, βερίκοκα και σύκα προκαλώντας τεράστιες ζημιές στην παραγωγή παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα συγκεκριμένα.

Ψάχνοντας τρόπους αντιμετώπισης του τόσο επιζήμιου εντόμου με τρόπους φιλικούς για το περιβάλλον, αλλά και λαμβάνοντας πάντα υπόψιν το δυνατότερο χαμηλό κόστος, θα συναντήσουμε τους εντομοπαθογόνους νηματώδεις (ΕΠΝ). Στην ουσία πρόκειται για ωφέλιμους οργανισμούς που ανήκουν στα μικροσκοπικά σκουλήκια, ζουν στο έδαφος και όταν βρεθεί ο κατάλληλος ξενιστής, εισέρχονται στο εσωτερικό του σώματός του και προκαλούν σηψαιμία απελευθερώνοντας συμβιωτικά βακτήρια στον ξενιστή εντός 48 ωρών.

Θα λέγαμε δηλαδή πως σαν άλλα “aliens”, οι νηματώδεις εισέρχονται μέσα στις προνύμφες της μύγας της Μεσογείου και καταστρέφουν ολόκληρες γενιές.

Το μικροσκοπικά αυτά σκουληκάκια καταφέρνουν όχι μόνο να προσβάλλουν τα έντομα που βρίσκονται μέσα στον καρπό αλλά και να επηρεάσουν τις νύμφες και τις προνύμφες τους, γι’ αυτό και θεωρείται πιο αποτελεσματική η χρήση τους εκτός της καλλιεργητικής περιόδου με στόχο να προσβάλει την γενιά που διαχειμάζει.

Οι «πρωταγωνιστές» μας εισέρχονται, καταστρέφουν και αυτό διαιωνίζεται και στις επόμενες γενιές.

Όπως έχει παρατηρηθεί, σημαντικό ρόλο στην αποδοτικότητά του δικού μας «εξωγήινου» παίζει η θερμοκρασία και η ποιότητα του εδάφους, ενώ χρησιμοποιείται σε μεγάλες ποσότητες με σκοπό να προσβάλλει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα του ξενιστή.

Ωστόσο, αυτό που παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι ο τρόπος με τον οποίο επιτίθεται στο θήραμά του:

Ενέδρα VS Περιπολία

Κι όμως αυτές οι δύο είναι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν οι νηματώδεις για να πετύχουν το στόχο τους.

Κάποια είδη στήνουν τη δική τους «ενέδρα» περιμένοντας το θύμα να πέσει στα δίχτυα τους και τότε το προσβάλλουν. Οι πιο… τολμηροί κάνουν «περιπολία» στο έδαφος, εντοπίζουν τον ξενιστή τους και, όταν βρουν την ευκαιρία, εισβάλλουν μέσα σε αυτόν. Φυσικά υπάρχουν και οι διπλωμάτες της υπόθεσης, αυτοί που χρησιμοποιούν δηλαδή και τις δύο μεθόδους. Ένας από αυτούς είναι ο  S. Feltiae, ο οποίος έχει παρατηρηθεί ως ο πιο αποτελεσματικός ΕΠΝ κατά των προνυμφών της μύγας της Μεσογείου παρουσιάζοντας μείωση της εξόδου των ενηλίκων από τον καρπό έως και 50% σε χαμηλή δόση.

Φτιάχνοντας τη δική μας σφαίρα

Ένας πιθανός, αποτελεσματικός τρόπος χρήσης των ΕΠΝ που βρίσκεται υπό εξέταση είναι η δημιουργία στρωμάτων από νηματώδεις στην επιφάνεια του εδάφους. Στην ουσία το στρώμα αυτό θα λειτουργεί ως «παγίδα» για το θήραμά είτε είναι στη μορφή της προνύμφης που πέφτει στο έδαφος είτε στη μορφή του ενήλικου ατόμου που θα πρέπει να το διαπεράσει βγαίνοντας από το έδαφος.

Μια τέτοια «σφαίρα» εξετάζεται ότι θα αποτελέσει έναν πρακτικό τρόπο άμυνας και γρηγορότερης αντιμετώπισης του «εχθρού» να προσβάλλει μεγάλο μέρος της παραγωγής.