Ένας αλλιώτικος δεκαπενταύγουστος…
Μιας, λοιπόν, και δεν θα μπορέσουμε να γευτούμε το εορταστικό κλίμα της γιορτής της Παναγίας, είπαμε να θυμηθούμε μερικά από τα έθιμα και τις παραδόσεις του τόπου μας. Κάποια από αυτά θα τα στερηθούμε εντελώς, κάποια θα πραγματοποιηθούν ιγκόγνιτο υπό το φως των κεριών και “σε στενό οικογενειακό κύκλο”. Σε κάθε περίπτωση, ο φετινός δεκαπενταύγουστος δε θα έχει τίποτα από το μεγαλείο των προηγούμενων ετών. Ίσως μια ευκαιρία για το οικογενειακό εορταστικό τραπέζι. Αν δηλαδή δεν είναι οι ταξιδιώτες της οικογένειας στην 7ήμερη μετα-ταξιδιωτική καραντίνα…
Πάτμος: Ο Επιτάφιος της Παναγίας
Στο νησί της Ορθοδοξίας και στο ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί κάνουν περιφορά του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο που έχει βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος περνά από τα σοκάκια του νησιού και οι πιστοί σε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα ακολουθούν την μεγαλόπρεπη πομπή.
Νίσυρος: Οι Εννιαμερίτισσες
Το Νιάμερο της Παναγιάς γιορτάζεται στη Νίσυρο από τις 6 Αυγούστου. Πρωταγωνίστριες του εθίμου είναι οι μαυροντυμένες Εννιαμερίτισσες γυναίκες, οι οποίες για εννέα μέρες μένουν στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής, ακολουθούν ένα αυστηρό πρόγραμμα νηστείας και κάθε μέρα κάνουν 300 μετάνοιες. Παράλληλα, είναι υπεύθυνες για την καθαριότητα του χώρου και ων ιερών σκευών.
Ανήμερα της Παναγίας οι Εννιαμερίτισσες κρατούν δίσκους με κόλλυβα και προπορεύονται της πομπής της λιτάνευσης της εικόνας από τους ιερείς, οι οποίοι την οδηγούν στο χωριό για να ευλογήσει το πανηγύρι. Οι γυναίκες αποσύρονται μόνο όταν ξεκινήσει το γλέντι με τον τοπικό χορό της “κούπας”.
Λειψοί: Ανθίζουν ανοιξιάτικα κρινάκια
Μια σπάνια και μοναδική εικόνα της Παναγίας φιλοξενείται στην εκκλησία της Παναγίας του Χάρου στους Λειψούς. Σε αυτήν απεικονίζεται η Παναγία να κρατά τον Εσταυρωμένο, αντί για το Θείο Βρέφος, όπως συνηθίζεται. Το έθιμο εδώ κρατά από το 1943 όταν οι πιστοί τοποθετούσαν την άνοιξη κρινάκια γύρω από την εικόνα, τα οποία ξεραίνονται και ανθίζουν και πάλι τον Αύγουστο.
Κεφαλλονιά: Τα φιδάκια της Παναγίας
Τα “φιδάκια της Παναγίας” είναι ένα μοναδικό φαινόμενο, που εμφανίζεται κάθε χρόνο το Δεκαπενταύγουστο στην Παναγιά της Φιδούς, στον Μαρκόπουλο Κεφαλλονιάς.
Πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται για να δει από κοντά αυτά τα μικρά φιδάκια, που βγαίνουν από το καμπαναριό και μεταφέρονται στο προαύλιο του ναού. Σύμφωνα με την παράδοση φέρνουν καλή τύχη στο νησί και όσους τα αγγίξουν.
Το πανηγύρι στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου έχει άρωμα παράδοσης, αφού μετά το μεσημεριανό φαγητό που προσφέρεται στο προαύλιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ακολουθούν τα “ντολιά”, δηλαδή οι εντολές. Κάποιος από τους μεγαλύτερους κατοίκους του χωριού ορίζεται “ντολής πασάς” και αφού πάρει ένα ποτήρι με κρασί, το τσουγκρίζει με έναν παρευρισκόμενο.
Το έθιμο ορίζει να πιει τρία ποτήρια κρασί ή τρεις γουλιές και κάθε φορά που πίνει πρέπει να κάνει μια αφιέρωση σε τρία διαφορετικά άτομα, με τη συνοδεία της ζωντανής μουσικής. Αμέσως μετά οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο “ντολή πασάς” θα αφιερώσουν τις ευχές τους σε όποιο πρόσωπο επιθυμούν, πάντα υπό τους ήχους ενός τραγουδιού.
Σκοπός του εθίμου είναι να συμφιλιωθούν τυχόν παρεξηγήσεις μεταξύ των χωριανών και να είναι όλοι αγαπημένοι. Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς, που κρατούν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Κουφονήσια: Με τα καΐκια στην Παναγιά
Με μοναδικό τρόπο τιμούν την Παναγίας στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι οι ντόπιοι και οι επισκέπτες του νησιού. Μετά τη λειτουργία και την προσφορά φαγητού από τους κατοίκους πραγματοποιείται παραδοσιακά ένας ιδιότυπος αγώνας δρόμου, με τα καΐκια που μεταφέρουν τον κόσμο στο Πάνω Κουφονήσι να προσπαθούν να περάσουν το ένα το άλλο.
Επιστρέφοντας το γλέντι ξεκινά στα μαγαζιά του νησιού, με τη μουσική, τα θαλασσινά εδέσματα και το κρασί να κρατούν το κόσμο εκεί μέχρι το πρωί.
Σιάτιστα: Οι καβαλάρηδες προσκυνητές
Ένα έθιμο, που έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία, είναι αυτό των καβαλάρηδων προσκυνητών. Εκείνη την περίοδο ήταν η ευκαιρία των σκλαβωμένων να δείξουν τη λεβεντιά τους και τον πόθο τους για λευτεριά.
Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες σχηματόζοντας μεγάλες παρέες με στολισμένα άλογα κατευθύνονται στο μοναστήρι του Μικροκάστρου, προσκυνούν την εικόνα και επιστρέφουν στο χωριό για γλέντι και χορό ως το πρωί.
Πυργί Χίου: Πυργούσικος χορός
Σε ένα από τα διάσημα Μαστιχοχώρια της Χίου, το Πυργί, με την ιδιαίτερη ασπρόμαυρη διακόσμηση των σπιτιών του, υπάρχουν 50 εκκλησίες.
Το Δεκαπενταύγουστο μετά τη λειτουργία στην εκκλησία της Παναγίας, το πανηγύρι μεταφέρεται στην πλατεία, όπου την τιμητική του έχει ο παραδοσιακός “Πυργούσικος” χορός, με τον γρήγορο και χαρούμενο σκοπό του να παρασέρνει τους πιστούς.
Πάρος: Καΐκια με αναμμένα δαδιά κάνουν τη νύχτα μέρα
Ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκαντονταπυλιανής στην Παροικιά της Πάρου είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές εκκλησίες του Αιγαίου. Η παράδοση λέει ότι ο ναός χτίστηκε μετά από ένα τάμα που έκανε η Αγία Ελένη και σήμερα η εκκλησία αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους και πιο καλοδιατηρημένους ναούς.
Το εντυπωσιακό στοιχείο των εορτασμών όμως έρχεται από τη θάλασσα, όπου δεκάδες καΐκια καταφθάνουν στο λιμάνι της Νάουσας, με τους πιστούς μέσα σε αυτά να κρατούν αναμμένα δαδιά. Το φαντασμαγορικό θέαμα κορυφώνεται με νησιώτικους χορούς και γλέντι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Όλυμπος Καρπάθου: Το έθιμο του Κάτω Χορού
Η Όλυμπος, ένα από τα πιο παραδοσιακά χωριά των Δωδεκανήσων, είναι γνωστή για την αγάπη και την προσήλωση των κατοίκων της στην παράδοση. Οι λειτουργίες του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το πένθος, που χαρακτηρίζει αυτή τη γιορτή του χριστιανισμού και το ίδιο στοιχείο διατηρείται και στις εκδηλώσεις της ημέρας.
Το έθιμο του Κάτω Χορού αναβιώνει κάθε χρόνο σε κλίμα βαθειάς κατάνυξης με τους οργανοπαίκτες να παίζουν έναν αργόσυρτο ρυθμό και τους άντρες, που έχουν ένα κομμάτι βασιλικού στο πέτο τους να τραγουδούν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας.
Ο αργός χορός με το σταθερό βήμα ξεκινά με τις γυναίκες του χωριού, οι οποίες φορούν την παραδοσιακή γιορτινή φορεσιά της Ολύμπου και κρατά για ώρες.
Καλαρρύτες: Η “απλάδα” και ο παραδοσιακός χορός
Στο χωριό Καλαρρύτες, γνωστό και ως “Αετοφωλιά” της Ηπείρου, αφού είναι χτσιμένο στα 1.200 μέτρα υψόμετρο, γιορτάζουν την Παναγία στις 15 Αυγούστου με μεγάλη λαμπρότητα. Μετά το τέλος της λειτουργίας ακολουθεί αρτοκλασία με σιτάρι, η λεγόμενη “απλάδα” και στη συνέχεια οι πιστοί χορεύουν τον παραδοσιακό χορό, χωρισμένοι σε ζώνες, που η πρώτη περιλαμβάνει μόνο άνδρες και οι επόμενες τρεις γυναίκες.
Χορεύουν ως επί το πλείστον ηπειρώτικο τσάμικο. Το απόγευμα, την ώρα του χορού, γίνεται η περιφορά της εικόνας της Παναγίας. (Πληροφορίες για τα έθιμα: athensmagazine.gr)
