To περίφημο βιβλίο του Ιουλίου Βερν “Αρχιπέλαγος στις Φλόγες”, έγινε κόμικ για πρώτη φορά, σε προσαρμογή σεναρίου από τον Γιώργο Βλάχο και σε σκίτσα του Θανάση Καραμπάλιου, και πριν από λίγες ημέρες κυκλοφόρησε ο δεύτερος τόμος του.
Τα γεγονότα του έργου του Βερν (πρωτότυπος τίτλος L’ Archipel en Feu, 1884), διαδραματίζονται το 1827, την εποχή της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, η οποία έγειρε την πλάστιγγα προς την πλευρά της ανεξαρτησίας του νεοελληνικού κράτους από την οθωμανική αυτοκρατορία. Στη μεταφορά του βιβλίου στο κόμικ “Το Αιγαίο Στις Φλόγες”, η ιστορία συναντά τις μνήμες, σε μια συναρπαστική περιπέτεια έρωτα και προδοσίας από τη Μάνη μέχρι την Κρήτη, που εξυμνεί τη συμμετοχή των Φιλελλήνων στον Αγώνα του ’21, τονίζοντας αξίες όπως η τιμή, η φιλία και η ανιδιοτέλεια.
Με το δεύτερο τεύχος, η ιστορία πλέον ολοκληρώνεται, και με αφορμή την κυκλοφορία αυτή από τις θρυλικές Εκδόσεις Μικρός Ήρως, το NEWS 24/7 είχε την ευκαιρία να μιλήσει με τους συντελεστές για το έργο καθεαυτό, τις δυσκολίες της ολοκλήρωσής του, αλλά και για τον ιδιαίτερο κόσμο του Ιούλιου Βερν, που συνεχίζει να (μας) εμπνέει.
Απαντώντας στην ερώτηση σχετικά με το πώς προέκυψε η ιδέα για τη συνεργασία για την υλοποίηση του έργου, ο Θανάσης Καραμπάλιος λέει: “Εγώ ήρθα τελευταίος στο συγκεκριμένο project. Ήταν μία ιδέα του Λεωκράτη Ανεμοδουρά και του Γιώργου Βλάχου. Όταν επικοινώνησε μαζί μου ο Λεωκράτης η χαρά μου ήταν διπλή, θα συνεργαζόμουν με τις εκδόσεις “Μικρός Ήρως” και πάνω σε ιστορία του Ιουλίου Βερν. Πως να πεις όχι σε αυτό;”.
Από τη δική του μεριά, ο Γιώργος Βλάχος παρατηρεί πως η έκδοση δεν συσχετίζεται με τους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, παρότι η υπόθεση του μυθιστορήματος συμπίπτει χωροχρονικά με τον Ξεσηκωμό.
Όπως αναφέρει, “Ο Βερν είναι διαχρονικά ένας δημοφιλέστατος συγγραφέας στο νεανικό κοινό καθώς τα έργα του ως μυθιστορήματα έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες, ενώ και σαν κόμικς έχουν διασκευαστεί τα περισσότερα από αυτά. Το “Αρχιπέλαγος στις Φλόγες” (όπως είναι ο αυθεντικός του τίτλος) δεν έχει ποτέ διασκευαστεί σε κόμικ ή σε graphic novel παγκοσμίως, μήτε είναι από τα πιο γνωστά έργα του Γάλλου συγγραφέα. Αν λοιπόν, πρέπει να αναζητηθεί μια απάντηση για το πώς προέκυψε η συνεργασία για τη δημιουργία του κόμικς, αυτή είναι ότι αναζητήθηκε ένα έργο του Βερν με προοπτικές διεθνούς καριέρας. Και ίσως το πιο ιδανικό για Έλληνες δημιουργούς θα ήταν να επιλεγεί κάποιο που να έχει σχέση με Ελλάδα και ελληνική ιστορία. Προσωπικά για μένα, δεν σημαίνει τίποτα περισσότερο”.
Σχετικά με το βασικό μήνυμα του αρχικού βιβλίου του Βερν, οι δύο συντελεστές αναφέρουν στο NEWS 24/7:
“Δεν θα έλεγα ότι ο Βερν περνάει κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό μήνυμα. Μιλάει κυρίως για τη δύναμη της αγάπης αλλά και για την αίσθηση του χρέους απέναντι σε κάτι πιο υψηλό από τον εαυτό μας. Είτε αυτό είναι ο αγώνας για την ελευθερία, ή η εξιλέωση για αμαρτίες παιδιών και γονέων”, αναφέρει ο Θ. Καραμπάλιος.
Για τον Γιώργο Βλάχο, αν θα μπορούσαμε να πιστώσουμε κάποιο μήνυμα στο όλο έργο, αυτό θα ήταν “πέρα για πέρα, ανθελληνικό”. “Στο σενάριο του graphic novel δεν πέρασαν ιστορικά γεγονότα πέρα από αυτά που αναφέρονται στο μυθιστόρημα και αυτά αρκετά συνοπτικά λόγω της μορφής του κειμένου (κόμικ με ελλειπτική γραφή).
Οι… “ανθελληνικές” γεύσεις θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι περιγραφές της ενασχόλησης των Μανιατών με την πειρατεία (και τα σκλαβοπάζαρα Χριστιανών επί ελληνικού εδάφους) στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, του Ξεσηκωμού και στα πρώτα χρόνια ζωής του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Επ’ αυτών οι διαμαρτυρίες των Μανιατών προς τον Ιούλιο Βερν, ότι τους αδικεί, έφτασαν ως και τα πρωτοσέλιδα ελληνικών και γαλλικών εφημερίδων της εποχής. Κατόπιν, ο κύριος ελληνικής καταγωγής πρωταγωνιστής υπήρξε πέρα για πέρα αρνητικός ήρωας και τέλος, στα σχετικά με την πολιορκία της Χίου από τον Φαβιέρο, η Ιστορία καταγράφει παρουσία Ελλήνων ατάκτων που κατατάχτηκαν στις δυνάμεις του Φαβιέρου απλώς και μόνο για να λαφυραγωγήσουν (Στο μυθιστόρημα απλώς περιγράφονται σαν γλετζέδες και μάλλον αδιάφοροι για την πολεμική τους αποστολή)”. Σε κάθε περίπτωση, όπως τονίζει ο ίδιος, στο εν λόγω έργο δεν υπάρχει κάποιο μήνυμα “εθνικοπατριωτικής αξίας και μάλιστα θετικό”.
-Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ο καθένας σας στη μεταφορά της ιστορίας, τόσο ως προς το σενάριο όσο και ως προς τη σκιτσογραφία – απεικόνιση των ηρώων;
“Το πρόβλημα θα ήταν πως να αποφύγω τα παγκόσμια στερεότυπα σχετικά με την εικόνα της πειρατείας (Τζόνι Ντεπ, Μαυρογένης) και να μην πέσω στην παγίδα των δικών μας στερεοτύπων, ότι οι πειρατές θα πρέπει να μοιάζουν με τον Μιαούλη ή τον Κανάρη. Προσπάθησα να παντρέψω στοιχεία και από τα δύο με έμφαση στον χαρακτήρα της Μεσογείου”, λέει ο σκιτσογράφος, Θ. Καραμπάλιος.
Από τη δική του μεριά, ο Γ. Βλάχος που ανέλαβε το σενάριο απαντά: “Η οικονομία στη δομή ενός σεναρίου κόμικ που βασίζεται σε μυθιστόρημα αντιμετωπίζει περισσότερες δυσκολίες από ένα σενάριο με πρωτότυπη πλοκή, που δεν βασίζεται δηλαδή σε προγενέστερο λογοτεχνικό πόνημα. Το προσαρμοσμένο σενάριο (adaptation) δεσμεύεται: α] να “χωρέσει” σε συγκεκριμένο αριθμό σελίδων την έκταση του πρωτοτύπου, β] στους ήδη συγγραφικά διαμορφωμένους χαρακτήρες να μοιράσει ρόλους και διαλόγους που δεν θα “προδίδουν” τα πρωτότυπά τους και γ] ο λόγος να εξυπηρετεί τη δομική ροή του κόμικ χωρίς ποσοτικά -τουλάχιστο- να λειτουργεί σε βάρος της εικόνας η οποία εξ ορισμού έχει τον πρώτο λόγο στην τελική μορφή του έργου είτε ως comic, είτε ως graphic novel. Βέβαια, κάποιες “ατασθαλίες” και κάποιες μικρές παρεκκλίσεις θεωρούνται θεμιτές “συγγραφική αδεία”, εφ’ όσον θετικοποιούν το τελικό αποτέλεσμα, χωρίς να προδίδουν τις προθέσεις και τη σύλληψη του συγγραφέα”.
Η “Εκάβη” του Βερν
Σχετικά με τον χαρακτήρα του έργου που τους γοήτευσαν περισσότερο, οι δύο συντελεστές απαντούν:
“Αγαπημένος μου χαρακτήρας είναι ο Στάρκος. Είναι ένας αρκετά σκοτεινός τύπος αλλά βαθύτατα ανθρώπινος μέσα στην κακία του” (Θανάσης Καραμπάλιος ).
“Τυπικά δεν υπάρχει κάποιος από τους κύριους χαρακτήρες που θα διεκδικούσε τον τίτλο του απόλυτου πρότυπου προς μίμηση. Κλασικό μυθιστόρημα ρομαντισμού με ιστορικό υπόβαθρο και μανιχαϊστικής δομής χαρακτήρες. Μα, ωστόσο στους δεύτερους χαρακτήρες θα μπορούσα να ξεχωρίσω την Ανδρονίκη, τη μάνα -όχι μητέρα, τη μάνα του πειρατή Νικόλα Στάρκου. Γνήσια Ελληνίδα ηρωίδα, πολέμησε στον Ξεσηκωμό και αντιμετώπισε τον γιο της σαν εχθρό στις θάλασσες. Τον έδιωξε από το σπίτι και τον αποκήρυξε, ήξερε το μυστικό του μα δεν το πρόδιδε και στη τελευταία τους συνάντηση και τελική τους αναμέτρηση, η μάνα σπάραξε πάνω από το άψυχο σώμα του σαν την Εκάβη της τραγωδίας… Να, γιατί αυτόν τον χαρακτήρα διαλέγω. Κι από ό,τι φαίνεται, τον ίδιο είχε διαλέξει και ο… Βερν! Στο εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του μυθιστορήματός του, πρώτο πλάνο είναι η μορφή της που ορθώνει το πολεμικό ανάστημά της, κρατώντας κι ανεμίζοντας την ελληνική σημαία” (Γιώργος Βλάχος).
Ποιο είναι το αγαπημένο έργο του καθενός σας από την εργογραφία του Ιούλιου Βερν, και για ποιο λόγο;
“Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Μέρες, γιατί μέσα από ένα βιβλίο άνοιγε ένα παράθυρο σε όλον τον πλανήτη για μένα, καθώς ήταν ένα βιβλίο που διάβασα στο δημοτικό. Επίσης υπήρχε και μια πολύ ωραία σειρά κινουμένων σχεδίων για το συγκεκριμένο βιβλίο εκείνη την εποχή” (Θανάσης Καραμπάλιος ).
“Δεν είναι εύκολο να ξεδιαλέξω ποιο από τα μυθιστορήματα του Βερν θα χαρακτήριζα ως πιο αγαπημένο (πρώτα – πρώτα δεν τα έχω διαβάσει όλα, αν και όλα έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά σε περισσότερες από μία μεταφράσεις).
Με κριτήριο το μήνυμα που μπορεί κανένας να διακρίνει πίσω από την υπόθεση θα ξεχώριζα δυο για τους αντίστοιχους κύριους χαρακτήρες τους και για τις σχεδόν παρόμοιες ιδέες που πρεσβεύουν. Ο πλοίαρχος Νέμο από το μυθιστόρημα “20.000 λεύγες (ταξίδι) κάτω από τη θάλασσα”. Είναι ένας ουμανιστικών σκέψεων άνθρωπος, που προσπαθεί να συμβάλλει στην παγκόσμια απελεύθερωση των ανθρώπων από τα καταπιεστικά καθεστώτα. Πολωνικής καταγωγής στην πρώτη γραφή του μυθιστορήματος και Ινδός στην επόμενη για λόγους… διπλωματικής λογοκρισίας! Στη θέση της τσαρικής Ρωσίας που είχε αρχικά στο στόχαστρό του, ο εκδότης του τον υποχρέωσε να βάλει την αυτοκρατορική Αγγλία (για αυτό τον έκανε και Ινδό). Στη Ρωσία που ήταν σύμμαχος της Γαλλίας και είχε σημαντικές πωλήσεις θα κακοφαινόταν, αλλά στην Βρετανία που δεν είχε πωλήσεις και παραδοσιακά βρισκόταν σε αντιπαλότητα με τη Γαλλία, δεν τον ενδιέφερε!
Ο άλλος είναι ο “Ματίας Σαντόρφ” από το ομώνυμο μυθιστόρημα, που διέπεται από τις ίδιες φιλελεύθερες αρχές. Ο ήρωας, ο κόμης Ματίς Σαντόρφ είναι Ούγγρος ευγενής που με την μορφή του πάμπλουτου δόκτορα Άντεκιρττ αγωνίζεται για την απελευθέρωση της χώρας του από τον ζυγό των Αψβούργων της Αυστρίας. Είναι μια εκδοχή του Κόμη Μόντε Κρίστο αλά Βερν!” (Γιώργος Βλάχος).
Κόμικ και Ιστορία. Γιατί ταιριάζουν τόσο πολύ (με ουκ ολίγα πρόσφατα παραδείγματα εν Ελλάδι);
“Στην Ελλάδα όντως υπάρχει μια στροφή προς το ιστορικό κόμικς. Αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται σε δύο παράγοντες. Πολλοί από τους δημιουργούς έχουν βαρεθεί τους υπερήρωες και βρίσκουν περισσότερο ενδιαφέρον στην ιστορία μας. Δεύτερο παράγοντα θεωρώ τη δεκαπενταετή κρίση που διανύουμε, η οποία εκτός από οικονομική είναι και πολιτισμική και ταυτότητας. Κάνοντας τη σύνδεση-σύγκριση παρόντος παρελθόντος προσπαθούμε να ετεροπροσδιορίσουμε τη θέση μας ως δημιουργοί στη σύγχρονη κατάσταση” (Θανάσης Καραμπάλιος ).
“Γιατί το κόμικ εικονογραφεί, τη δράση, την περιπέτεια, την πλοκή. Μόνον τότε ως αφήγημα έχει πιθανότητες να γίνει επιτυχία. Έργα με αποκλειστικά ανάπτυξη φιλοσοφικού περιεχόμενου, ως κόμικ δεν θα είχαν καμιά τύχη. Και η Ιστορία από μόνη της είναι δράση, περιπέτεια, πλοκή. Ακόμα κι αν πρέπει να μιλήσει για τη φιλοσοφία και τα επιτεύγματα της. Ας πούμε, ένας διάλογος του Πλάτωνα, o Κριτίας λόγου χάρη έχει ίντριγκα και Ατλαντίδα που τύφλα να έχουν τα ταξίδια του Γκιούλιβερ!” (Γιώργος Βλάχος).
Και οι δυο σας έχετε μελετήσει ιδιαίτερα την προεπαναστατική περίοδο αλλά και εκείνη που ακολούθησε την Επανάσταση του ’21. 200 χρόνια μετά, οι γνωστοί εθνικοί μύθοι και τα στερεότυπα, συνεχίζουν να επιβιώνουν. Πώς πιστεύετε πως θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε την Ιστορία μας, και πού έχουν γίνει τα μεγαλύτερα λάθη;
“Χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Να σκύψουμε πάνω στα γεγονότα και τις συνθήκες και να τις μελετήσουμε από όλες τις σκοπιές. Εκεί ίσως δούμε ότι ούτε όλοι οι Έλληνες πολέμησαν μαζί, αλλά ούτε και κοινή αντίληψη περί της ελευθερίας και της σύστασης, του ελληνικού κράτους, υπήρχε” (Θανάσης Καραμπάλιος ).
“Όντως η προεπαναστατική περίοδος, όσο και τα χρόνια της Επανάστασης και μετά εξέθρεψαν αρκετούς εθνικούς μύθους και τα στερεότυπα της δημιουργίας τους εξακολουθούν να επιβιώνουν με ισχύ γεγονότος στο ιστορικό γίγνεσθαι. Προσωπικά, δεν έχω συναντήσει στα διαβάσματά μου κάποιο έθνος, κάποιο λαό που αντιμετωπίζει την Ιστορία του με συλλογική αντικειμενικότητα αποκλείοντας τους μύθους της συλλογικής μνήμης.. Όσο για το πού έχουν γίνει τα μεγαλύτερα λάθη είναι μια ερώτηση προς αυτούς που διαχειρίζονται πολιτικά και κοινωνικά τις συνέπειες αυτών των λαθών και στους ιστορικούς που σπουδάζουν και αναλύουν την Ιστορία” (Γιώργος Βλάχος).
Τέλος, σχετικά με το πώς πρέπει να σταθούμε ως κοινωνία απέναντι στο φάντασμα του εθνικισμού – ρατσισμού στην Ελλάδα από εδώ και στο εξής, ο Θανάσης Καραμπάλιος απαντά: “Δυστυχώς πολλοί πιστέψανε ότι με το ναζισμό-εθνικισμό-ρατσισμό-φασισμό κλπ ξεμπερδέψαμε με μια καταδικαστική απόφαση που έστειλε τους ηγέτες του ναζιστικού μορφώματος της χρυσής αυγής στη φυλακή. Αυτήν την περίοδο έχουν αρχίσει και προσπαθούν να ξανασηκώσουν κεφάλι. Αρα ως κοινωνία κινηματικά αλλά και προσωπικά ο καθένας από εμάς πρέπει να πάψει να ανέχεται τον λόγο τους, και όταν λέω πάψει εννοώ να υπάρχει παρέμβαση κάθε είδους και μορφής, ώστε να μην τους ξαναδώσουμε χώρο. Ο φασισμός- ναζισμός- εθνικισμός κλπ είναι λαϊκίστικο κίνημα. Γιατί είναι κίνημα. Άρα κατά τη γνώμη μου η απάντηση στο δρόμο, στον χώρο εργασίας, στα σωματεία παντού”.
Από τη δική του μεριά, ο Γιώργος Βλάχος σημειώνει πως το ίδιο το κόμικ προφανώς και δεν σχετίζεται με το ζήτημα του εθνικισμού και του ρατσισμού όπως βιώνεται σήμερα, ωστόσο όπως λέει, “μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα, είναι αντικείμενο μεγάλης συζήτησης”, με κάποια επόμενη αφορμή.
Το ιστορικό πλαίσιο
Αρχικά το μυθιστόρημα του Βερν δημοσιεύθηκε σε συνέχειες από τις 29 Ιουνίου έως τις 3 Αυγούστου 1884 στην παρισινή εφημερίδα Les Temps (Οι Καιροί) και μέσα στην ίδια χρονιά εκδόθηκε και σε βιβλίο. Αμέσως μετά τη δημοσίευση του στη Γαλλία, δημοσιεύθηκε πρώτη φορά και στα ελληνικά σε συνέχειες από τον Ιούλιο 1884 έως τον Ιανουάριο 1885, σε καθημερινή εφημερίδα των Αθηνών, που λεγόταν επίσης “Καιροί”.
Οι κάτοικοι του Οίτυλου φέρονται να συνέταξαν μανιφέστο ζητώντας τη διακοπή της δημοσίευσης και το “σκάνδαλο” προκάλεσε τη δημοσίευση πολλών άρθρων σε εφημερίδες, ειδικά αντιπολιτευόμενες τον Τρικούπη. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονταν “κατά των ψεμάτων” του μυθιστορήματος, σημειώνοντας ότι “κανένας Οιτυλιώτης δεν είχε ατιμαστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου για την ανεξαρτησία παίρνοντας μέρος σε πράξεις πειρατείας, που από το Γάλλο συγγραφέα αποδίδονται σ’ αυτόν το Στάρκο, το όνομα του οποίου είναι εντελώς άγνωστο στους Οιτυλιώτες”. Κατά την εκδοχή της ελληνικής εφημερίδας “Καιροί”, που δημοσίευσε το έργο, στην πραγματικότητα δεν έγιναν μαζικές λαϊκές συνελεύσεις, αλλά η πρωτοβουλία των αντιδράσεων αποδιδόταν σε έναν άνδρα ονόματι Ηλίας Ζαγκλής ή Στεφανόπουλος, ο οποίος ζούσε επί είκοσι χρόνια στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου και διατηρούσε βιβλιοπωλείο, και είχε προσωπικά κίνητρα για να λάβει της ευμενείας του ίδιου του Τρικούπη.
Οι κατηγορίες για πειρατεία, που αμφισβητήθηκαν από τους Μανιάτες, προέρχονταν από τα έγγραφα που συμβουλεύθηκε ο Βερν: Το “L’Univers pittoresque” του Ντιντό και “Το Ταξείδι στην Ελλάδα” του Ανρί Μπελ, τα οποία εμφανίσθηκαν στην επιθεώρηση “Le Tour du monde” το 1876 και τα οποία παρέθετε ο Ιούλιος Βερν στο πρώτο κεφάλαιο. Σε κάθε περίπτωση ο Βερν υποχρεώθηκε να δικαιολογηθεί, επικαλούμενος την ιστορική αλήθεια των ντοκουμέντων και τον “δεδηλωμένο ένθερμο φιλελληνισμό του”.
Όλα τα βιβλία του Ioύλιου Βερν γράφονται πάνω στη ραχοκοκαλιά ενός ταξιδιού, ενώ ο ίδιος θεωρείται πατέρας της “γεωγραφικής μυθοπλασίας”. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια του λοιπόν πρωταγωνιστεί η ελεύθερη Ελλάδα που αρχίζει να αναδύεται μέσα από τις στάχτες τεσσάρων αιώνων σκλαβιάς. Η πάταξη της πειρατείας και των σκλαβοπάζαρων στο Αιγαίο είναι μια από τις προτεραιότητες του νεογεννηθέντος κράτους.
Η ιστορία αρχίζει μια δύο μέρες πριν από την καθοριστική ναυμαχία του Ναυαρίνου, όπου οι Μεγάλες Δυνάμεις έβαλαν τέλος στη ναυτική κυριαρχία του οθωμανικού στόλου στα ελληνικά παράλια.
Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, με τα σκηνικά της δράσης να εναλλάσσονται από το μανιάτικο Οίτυλο, στην αγγλοκρατούμενη Κέρκυρα, τα ανελέητα κυνηγητά και τα φοβερά σκλαβοπάζαρα, εκτυλίσσεται μια ναυτική περιπέτεια στο Αρχιπέλαγος που κυριολεκτικά φλέγεται από τις ομοβροντίες των κανονιών και τα ρεσάλτα των πειρατικών τσούρμων.
Το Who is Who των συντελεστών του κόμικ
Γιώργος Βλάχος
Δημοσιογραφεί από το 1974 κυρίως σε περιοδικά ποικίλης ύλης και γράφει βιβλία και λεξικά αναφοράς ποικίλων γνωστικών πεδίων από το 1988. Η θεματολογία του στα τελευταία 20 χρόνια, γράφοντας είτε σε περιοδικά, είτε αναρτώντας τα σε εξειδικευμένα προσωπικά του blogs, είναι η ιστορία του λαϊκού εντύπου στην Ελλάδα. Εστιάζει δε, στα παιδικά αναγνώσματα του ’50 και του ’60 από τα οποία έχει προσωπικά βιώματα ως αναγνώστης τους. Το δίτομο λεξικό του Μικρός Ήρως – Το Λεξικό (2005), αναφορά στο θρυλικό ανάγνωσμα, υπήρξε κατά κάποιο τρόπο η ασφαλιστική δικλείδα εκτόνωσής του στο ότι δεν μπόρεσε να γράψει τον ίδιο τον… Μικρό Ήρωα! Έκτοτε, έχει γράψει (σε εικονογράφηση Κώστα Φραγκιαδάκη) εννέα νέες ιστορίες του Μικρού Ήρωα, μία εκ των οποίων (Το Αεροδρόμιο-Φάντασμα) σε μορφή κόμικ.
Θανάσης Καραμπάλιος
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Παλαιόκαστρο Ελασσόνας. Από μικρός του άρεσε να διαβάζει και να ζωγραφίζει κόμικς. Είναι ο δημιουργός της σειράς 1800 που πλέον αποτελείται από πέντε βιβλία. Συμμετείχε στην έκθεση και στο βιβλίο Βάλ’ τους Χ – Ο Μαύρος Χάρτης της Ρατσιστικής Βίας και σε άλλες εκθέσεις κόμικ. Εργάζεται ως εικονογράφος-κομίστας. Ζει στη Λάρισα με την οικογένειά του.
