Τέσσερα ντοκιμαντέρ στο Νέτφλιξ: Πράγματα που δυσκολεύεσαι να πιστέψεις. Αλλά συνέβησαν

Ας ξεκινήσουμε από το πιo πρόσφατο, το Crip Camp: Καλοκαίρι για Όλους των Νικόλ Νιούναμ και Τζέιμς Λεμπρέχτ, το οποίο είναι και υποψήφιο για Όσκαρ ντοκιμαντέρ στην επερχόμενη τελετή των τελών Απριλίου. Το “Crip Camp” καταγράφει στιγμές αγώνα του αναπηρικού κινήματος στις ΗΠΑ, ενός αγώνα που οδήγησε τελικά στην ψήφιση νομοθεσίας που απαγόρευε τις διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με αναπηρία και περιείχε ρυθμίσεις σχετικές με τη διευκόλυνση της ελεύθερης μετακίνησής τους στις πόλεις.

Βασικό επιχείρημα του ντοκιμαντέρ είναι ότι το κίνημα χρωστάει πάρα πολλά σε μια θερινή κατασκήνωση για εφήβους με προβλήματα αναπηρίας, μια κατασκήνωση με ελευθεριακό κλίμα, κανόνες και περιβάλλον, μια κατασκήνωση στην οποία δεν ένιωθαν πια μειονεκτικά και απόκληροι όπως ως τότε στην υπόλοιπη ζωή τους, μια κατασκήνωση στην οποία άνθισε το πνεύμα της ελευθερίας και της κοινότητας και στην οποία δημιουργήθηκε μια συνθήκη που τους ενδυνάμωσε και τους έκανε να αισθανθούν ότι τους αναλογεί και τους αξίζει μια πολύ καλύτερη ζωή από εκείνη που τους επιφύλασσε ως τότε η κοινωνία, με τις προκαταλήψεις της και τους αποκλεισμούς της.

Για να πω την -υποκειμενική μου- αλήθεια, το ντοκιμαντέρ προφανώς πριμοδοτείται από το θέμα του και ενώ έχει εξίσου προφανώς την αξία του, δεν κατόρθωσα να συντονιστώ ιδιαίτερα μαζί του.

_2

Στο Τhree Identical Strangers του Τιμ Γουάρντλ βρισκόμαστε στο 1980. Δεκαεννιάχρονος φοιτητής πρωτοπηγαίνει σε κολέγιο και όλοι τον χαιρετούν περισσότερο εγκάρδια απ’ ό,τι θα περίμενε, μέχρι που καταλαβαίνει ότι κάνουν σαν να τον γνωρίζουν. Τον αποκαλούν και με ένα άλλο όνομα απ΄το δικό του. Όταν λέει ότι δεν είναι αυτός που λένε, νομίζουν ότι αστειεύεται. Μήπως έχει δίδυμο αδελφό για τον οποίο δεν γνωρίζει τίποτα; Κι όμως αυτό, ακριβώς αυτό. Τον εντοπίζει μέσω ενός άλλου φοιτητή και κολλητού του αδελφού του, του αδελφού που δεν ήξερε ότι είχε. Έχουν την ίδια ημερομηνία γέννησης, είναι και οι δύο υιοθετημένοι. Κάνουν σαν τρελοί όταν γνωρίζονται.

Το θέμα βγαίνει στις εφημερίδες μαζί με φωτογραφίες τους. Φωτογραφίες που βλέπει ένας τρίτος νεαρός, με την ίδια ημερομηνία γέννησης, επίσης υιοθετημένος και επίσης ολόιδιος με τους άλλους δύο. Πηγαίνει και τους βρίσκει. Οι τρεις τους γίνονται ατραξιόν που εμφανίζεται σε όλες τις τηλεοπτικές εκπομπές της εποχής. Όταν οι θετοί γονείς των τριών αγοριών πηγαίνουν στην υπηρεσία υιοθεσιών από την οποία είχαν υιοθετήσει τα παιδιά και ζητάνε τον λόγο, γιατί όλοι τους αγνοούσαν το ότι οι θετοί γιοι τους είχαν αδέλφια, οι αρμόδιοι απαντούν ότι επέλεξαν να μην πουν τίποτα, γιατί φοβήθηκαν ότι ως τρίδυμα τα μωρά θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να υιοθετηθούν.

Αν η ιστορία μοιάζει ως τώρα απίστευτη, γίνεται ακόμη πιο απίστευτη όταν φανεί ότι τα τρία αυτά αγόρια, που δόθηκαν ένα σε μια πιο εύπορη οικογένεια, ένα σε μια οικογένεια μεσαίας τάξης και ένα σε μια οικογένεια της εργατικής τάξης, δόθηκαν στο πλαίσιο ενός πειράματος για να μελετηθεί πόσο μετράει η ανατροφή και πόσο η κληρονομικότητα. Απίστευτο; Απίστευτο αλλά αληθινό, εντελώς σκοτεινό και εν τέλει, παρά το εξαιρετικό αυτό ντοκιμαντέρ, ακόμη αρκετά ανεξερεύνητο και αρκετά αποσιωπημένο.

_3

Το Η Μπάλα Χάθηκε (“Screwball”) του Μπίλι Κόρμπιν έχει να κάνει με ένα μεγάλο σκάνδαλο ντόπινγκ στο μπέιζμπολ, το οποίο όμως πιάνει από μια λοξή οπτική γωνία, αφηγούμενο γεγονότα βγαλμένα από ταινίες των αδελφών Κοέν, με χαρακτήρες βγαλμένους από ταινίες των αδελφών Κοέν. Αν η μεγάλη πλειοψηφία των δημοσιογραφικών ή ντοκιμαντερίστικων προσεγγίσεων για το ντόπινγκ είναι σκοτεινές και βαρύγδουπες, εδώ η προσέγγιση είναι ότι πρόκειται -όπως μαρτυρά και ο διπλής σημασίας τίτλος (screwball είναι και όρος του μπέιζμπολ και είδος κωμωδίας)- για κωμωδία. Και σαν τέτοια την απολαμβάνουμε. Και μέσω αυτής καταλαβαίνουμε μάλλον και μια στάλα καλύτερα για το πώς λειτουργεί το πράγμα με το ντόπινγκ στα αμερικάνικα επαγγελματικά σπορ με τα μυθικά ποσά που διακινούνται πάνω τους. Πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η κουλτούρα του ντόπινγκ και πόσο τελικά όλοι κοροϊδεύουν όλους προσποιούμενοι ότι απαγορεύεται αυτό που επιτρέπεται, αν όχι και πουσάρεται για να γίνεται ολοένα και πιο ελκυστικό το αθλητικό προϊόν.

Στο σχεδόν ευφορικό αυτό ντοκιμαντέρ, βλέπουμε στην κάμερα τους βασικούς αφηγητές να διηγούνται τις απιθανότητες που όντως συνέβησαν και αμέσως μετά βλέπουμε να υποδύονται τον ρόλο τους παιδιά, τα οποία ανοιγοκλείνουν το στόμα ενώ ακούμε τα λόγια τους. Πρόκειται όχι μόνο για μια καινοτόμα και πολύ φρέσκια ιδέα ντοκιμαντεριστικής αφήγησης, αλλά ταυτόχρονα και για ένα ευφυέστατο σχόλιο για το πόσο παιδιάστικες τελικά είναι αυτές οι συμπεριφορές, για το πόσο ένα μεγάλο παιδικό παιχνίδι είναι όλο αυτό το σκηνικό των ψευταπαγορεύσεων και των παραβιάσεών τους.

_4

Το Κάτω τα Χέρια από τις Γάτες: Το Κυνήγι του Δολοφόνου (“Don’t F**K With Cats”) του Μαρκ Λιούις, είναι σειρά ντοκιμαντέρ αποτελούμενο από τρία επεισόδια. Η λογική του -ομολογουμένως ξεχωριστού αυτού- τίτλου είναι ότι στο ίντερνετ μπορείς να κάνεις ό,τι ακρότητα θες, αλλά μη διανοηθείς να πειράξεις κατοικίδια γιατί τότε θα βρεις τον μπελά σου.

Κυκλοφορεί λοιπόν στο ίντερνετ ένα βίντεο, στο οποίο ένας ψυχάκιας πνίγει δύο γατάκια στην κάμερα. Δημιουργείται ένα γκρουπ άγνωστων μεταξύ τους ανθρώπων που έφριξαν με το βίντεο και που προσπαθούν να εντοπίσουν τα ίχνη του δολοφόνου των γατών. Περνούν κάθε μέρα ατελείωτες ώρες μελετώντας κάθε καρέ του βίντεο για να μαζέψουν στοιχεία, από τα οποία θα μαζέψουν άλλα στοιχεία, από τα οποία θα μαζέψουν άλλα στοιχεία. Η βασική αφηγήτρια λέει σε κάποια φάση ότι εγώ στη δουλειά μου έχω ένα επαγγελματικό πρόσωπο και θεωρούν ότι είμαι άνθρωπος που στέκει. Πώς θα τους φανεί αν πάω και τους πω όλη την ιστορία, πώς θα με κοιτάξουν, δεν θα τους φαίνομαι ανισόρροπη πια;

Είναι ο τύπος με τα γατιά ο μόνος πειραγμένος που κυνηγιέται από τους μη πειραγμένους, ή είναι απλά ο εγκληματίας ανάμεσα στους πειραγμένους; Όπως και να ‘χει, ο τύπος από τα γατιά περνάει στους ανθρώπους. Το γκρουπ συγκλονισμένο αισθάνεται μεγάλη δικαίωση που τον κυνηγούσε κι αρχίζει να τον κυνηγάει με ακόμη μεγαλύτερο ζήλο. Βασικότατο προτέρημα της σειράς, είναι ότι δομείται σε ένα διαρκές σασπένς, με αποτέλεσμα να μην μπορείς να την αφήσεις και την παίρνεις όλη σερί. Και πέραν του πόσο κρατημένο σε έχει, λέει τελικά και πράγματα που έχουν σημασία, κάνοντας γόνιμες διερωτήσεις για το πόσο το κυνήγι της διασημότητας, που ήταν και το τελικό κίνητρο του δολοφόνου πυροδοτήθηκε από το κυνήγι των ιντερνετικών κυνηγών του, αδικεί πάρα πολύ τον εαυτό του με το εντελώς εξυπνακίστικο φινάλε του.

Και κυρίως ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να κάνει πιο διάσημο τον δολοφόνο από το ίδιο το ντοκιμαντέρ. Αλλά τους ελέφαντες μπορεί να τους πνίξεις πολύ πιο δύσκολα απ’ τα γατάκια.

ΠΗΓΗ: elculture.gr