“Παραβάσεις”: ένα “ηρωικό” διαδικτυακό θεατρικό αναλόγιο σε σκηνοθεσία Έκτορα Λυγίζου

Στους ήρωες των μεγάλων μύθων και αφηγήσεων θα εστιάσει η φετινή σειρά δραματοποιημένων αναλογίων του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, υπό την σκηνοθετική επιμέλεια του Έκτορα Λυγίζου, εξερευνώντας την εξέλιξη του ηρωικού προτύπου από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Ξεκινώντας από εμβληματικές μορφές ηρώων των αρχαίων χρόνων (Ορέστης, Αχιλλέας) και εξετάζοντας στην πορεία χαρακτηριστικούς ήρωες της Αναγέννησης και του ύστερου Διαφωτισμού (Δον Κιχότε, Ήρωας των Επαναστάσεων), θα καταλήξουμε στους αντιήρωες του σύγχρονου κόσμου, επιχειρώντας έτσι μια ιδιόμορφη αφήγηση της ενηλικίωσης του ανθρώπου όπως αυτή καθρεφτίζεται στις ιστορίες και τους μύθους του.

Με όχημα αρχετυπικά κείμενα επτά μεγάλων ποιητών και συγγραφέων (Όμηρος, Αισχύλος, Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Στρατηγός Μακρυγιάννης, Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, Τόμας Μπέρνχαρντ κ.ά.) θα παρακολουθήσουμε τη σταδιακή απεξάρτηση των ηρώων από τους θεούς και τις μεγάλες αφηγήσεις και την επώδυνη προσγείωσή τους στο σύγχρονο κόσμο. Εδώ όπου οι αντιήρωες παλεύουν με τη ματαιότητα και την απελπισία βρίσκοντας διαφυγή είτε στην ειρωνεία και τον κυνισμό είτε στην τρέλα και την απόσυρση. Ορφανοί πια από τιμωρούς και προστάτες, ψάχνουν με αγωνία να χαθούν μέσα σ’ ένα μύθο που θα τους πει ποιο είναι το επόμενο βήμα και η επόμενη φράση τους.

Τόμας Μπέρνχαρντ, Τα βραβεία μου

Δριμύς επικριτής του μικροαστισμού, της κοινωνικής υποκρισίας και του καθωσπρεπισμού, ο Μπέρνχαρντ πεθαίνει πρόωρα το 1989, έχοντας παραδόξως τιμηθεί εν ζωή με σχεδόν όλα τα μεγάλα βραβεία της γερμανόφωνης λογοτεχνίας. Είκοσι χρόνια μετά από το θάνατό του, δημοσιεύεται μια μικρή συλλογή σύντομων κειμένων που έγραψε με αφορμή τις βραβεύσεις του. Με βασικό εργαλείο το καυστικό χιούμορ, ο Μπέρνχαρντ εκφράζει όλη την αποστροφή του για τα καλλιτεχνικά βραβεία ξεσκεπάζοντας την κενότητα και τη γελοιότητα των λογοτεχνικών θεσμών και των γραφειοκρατών, αλλά και την αντιφατική στάση του ίδιου που αποδεχόταν τα βραβεία μόνο και μόνο για το χρηματικά έπαθλο που τα συνόδευε και που τον ανακούφιζε προσωρινά από το οικονομικό του αδιέξοδο. Τις απολαυστικές αυτές ιστορίες συμπληρώνουν ομιλίες του σε αντίστοιχες βραβεύσεις. Αρθρωμένες σαν παραμιλητά μελλοθανάτου που βαδίζει προς την εκτέλεση, αυτές οι σύντομες ομιλίες αποκαλύπτουν τη βασανιστική ντροπή και αγωνία που βίωνε στις τελετές, αλλά και τη βαθιά αμηχανία του ζώντας σε μια χώρα όπου πάντα ένιωθε αδικημένος και αποκομμένος, όσες τιμές κι αν του δόθηκαν.

Ο Μπέρνχαρντ και το «αντιηρωικό» λογοτεχνικό του σύμπαν φέρνει στο επίκεντρο τον αγώνα του σύγχρονου καλλιτέχνη σε έναν κόσμο όπου τα παραμύθια και οι μεγάλες αφηγήσεις έχουν τελειώσει, και οι θεοί –προστάτες και τιμωροί– είναι από καιρό νεκροί. Η μάχη είναι ενάντια στη ματαιότητα και την απελπισία –διέξοδος είναι η ειρωνεία και ο κυνισμός. Κάτω όμως από την οργή ενός σύγχρονου «μισάνθρωπου», διαφαίνεται μια βαθιά, τρυφερή μελαγχολία.

Αξιότιμοι παρευρισκόμενοι, 

Δεν μπορώ να μείνω πιστός στο παραμύθι για τους αρχιτραγουδιστές της πόλης σας· δε θέλω να διηγηθώ απολύτως τίποτα· δε θέλω να τραγουδήσω· δε θέλω να κάνω κήρυγμα· αλλά τούτο είναι αλήθεια: τα παραμύθια τέλειωσαν, τα παραμύθια για τις πόλεις και τα κράτη και όλα εκείνα τα επιστημονικά παραμύθια· το ίδιο και τα φιλοσοφικά· δεν υπάρχει πια ο κόσμος των πνευμάτων, το ίδιο το σύμπαν δεν είναι πια παραμύθι· αυτή είναι η αλήθεια και η πραγματικότητα. Η πραγματικότητα όπως και η αλήθεια δεν είναι παραμύθι, και η αλήθεια δεν υπήρξε ποτέ παραμύθι.

Μετάφραση: Σπύρος Μοσκόβου

Σκηνοθετική Επιμέλεια: Έκτορας Λυγίζος

Ερμηνεύουν: Ακύλλας Καραζήσης, Γιάννης Παπαδόπουλος, Έκτορας Λυγίζος

Τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του Τόμας Μπέρνχαρντ παρέχονται από τον εκδοτικό οίκο Suhrkamp, Berlin. Ευχαριστούμε τον Θανάση Σαράντο για την συμβολή του.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση live σε αυτή τη σελίδα, καθώς και στη σελίδα του ΚΠΙΣΝ στο Facebook @SNFCC και στο κανάλι του στο YouTube:

https://youtu.be/B_1dygWTbe0