Κείμενο του καθηγητή αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, Νίκου Μπελαβίλα
Όταν εμφανίστηκε η πρόταση για την επένδυση της Εκκλησίας της Ελλάδος στο Σχιστό, όσοι γνωρίζουν τον Πειραιά με βασικές γνώσεις σχεδιασμού αναρωτιόντουσαν τι ακριβώς είναι αυτό που δείχνει το δημοσιευμένο σχέδιο. Διαβάζοντας προσεκτικά το επίσημο τεύχος, τις κρυμμένες λεπτομέρειες του βίντεο της παρουσίασης φαίνεται ότι έχουμε μία πολεοδομική πρόταση με μορφή κόμιξ η οποία δεν έχει καμία σχέση με το όρος Αιγάλεω, την κοιλάδα του Σχιστού και τις υπάρχουσες υποδομές.
Αυτές λοιπόν οι ωραίες εικόνες δείχνουν το απότομο βουνό επάνω από το Ικόνιο να έχει εξαφανιστεί από τον χάρτη, το νεκροταφείο του Σχιστού εμφανίζεται ως πυκνό δάσος και στην κορυφογραμμή υψώνονται ουρανοξύστες εξήντα ορόφων σε αρχιτεκτονικό στυλ Περσικού Κόλπου. Είναι κάτι σαν κόμιξ επιστημονικής φαντασίας. Η εικονογράφηση όμως του σχεδίου είναι δευτερεύον θέμα.
Προφανώς η Εκκλησία της Ελλάδος δεν αστειεύεται. Το σχέδιο “Green Σχιστό” είναι πραγματικό και τα μόνα που δεν πρόκειται να υπάρξουν είναι τα απέραντα δάση και οι γαλαξιακοί ουρανοξύστες. Η πρόταση είναι άλλη και πολύ σοβαρή για να γελάμε. Οι λεπτομέρειες βγαίνουν από τη δορυφορική εικόνα, τα μικρά μυστικά της πρότασης της παρουσίασης και όχι από την τρισδιάστατη φανταστική απεικόνιση.
Στα 3.000 στρέμματα της έκτασης η οποία ανήκει στην εκκλησία σχεδιάζεται ένα υπόγειο μεταφορικό κέντρο 1.086 στρεμμάτων, ένα ενεργειακό πάρκο 280 στρεμμάτων και ένα ελαφρύ βιομηχανικό πάρκο 331 στρεμμάτων. Συνολικά 1.697 στρέμματα μεταφορικών, βιομηχανικών και ενεργειακών χρήσεων. Αυτό είναι το “Green Σχιστό”.
Ας δούμε την ουσία.
Ερώτημα πρώτο: Χρειάζεται η Αττική ένα τόσο μεγάλο μεταφορικό κέντρο: H απάντηση είναι ναι. Το χρειάζεται η Cosco η οποία ασφυκτιά στο λιμάνι και στοχεύει στον διπλασιασμό της μεταφορικής της κίνησης. Το χρειάζονται ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες e-shop και άλλες, των οποίων ο όγκος των μεταφορών έχει εκτοξευθεί στα ύψη τα τελευταία χρόνια. Σε αυτή την αγορά στοχεύει το έργο.
Ερώτημα δεύτερο: Είναι η κατάλληλη θέση για ένα τέτοιο μεταφορικό κέντρο; To Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας-Αττικής ορθά προέβλεψε από το 2014 τη χωροθέτησή του στο Θριάσιο. Είναι εκεί έτοιμο και περιμένει. Η Cosco αντιστάθηκε σθεναρά σε μία τέτοια προοπτική. Επιθυμεί επεκτάσεις πίσω από τις «μάντρες» της.
Λειτουργεί μία συμπαγή, ελεγχόμενη εσωτερική πόλη μέσα στον Πειραιά και θέλει να συνεχίσει έτσι. Επιπρόσθετα το Θριάσιο απέχει σιδηροδρομικά και οδικά σχεδόν είκοσι χιλιόμετρα από τους προβλήτες του Ικονίου ενώ το Σχιστό μόλις ένα. Δεν συμφέρει όποιον διαχειρίζεται το λιμάνι και χρειάζεται εκτάσεις για να μεταφορτώνει εμπορευματοκιβώτια από πλοία σε πλοία μία μεγάλη απόσταση διαμετακόμισης. Για τις υπόλοιπες εταιρείες εκτός της κινεζικής, οι οποίες διακινούν κυρίως εμπορεύματα εντός της Αττικής ή στην υπόλοιπη Ελλάδα δεν φαίνεται να ενδιαφέρει. Από τη στιγμή που βρίσκονται επάνω σε οδικούς άξονες είναι το ίδιο.
Ερώτημα τρίτο: Μπορεί η περιοχή να δεχθεί τέτοια χρήση. Για να μπορέσει πρέπει να αλλάξει το ΡΣΑ 2014, να τροποποιηθούν οι όροι προστασίας του όρους Αιγάλεω και να εγκριθεί στη συνέχεια ένα πολεοδομικό σχέδιο μαζί με τις απαραίτητες περιβαλλοντικές μελέτες. Το λιμάνι σχεδιάζεται δέκα χρόνια και ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί οι εγκρίσεις.
Μέσα από το έργο διέρχεται η χάραξη του άξονα της υποθαλάσσιας ζεύξης Σαλαμίνας. Οι σχεδιαστές των μακετών είτε το αγνοούν, είτε δεν τους αφορά. Στα σχέδια τους δεν προβλέφθηκε καν αυτή η κρίσιμη αλλαγή. Και μόνον τούτη η ατέλεια αποκαλύπτει την εντυπωσιακή προχειρότητα της πρότασης.
Επομένως ακόμη και αν όλα αυτά ξανασχεδιαστούν από την αρχή απαιτείται μία δεκαετία και βλέπουμε! Για τη δε εκτέλεση του έργου χρειάζεται τουλάχιστον άλλη μία δεκαετία. Αφορούν μάλλον την επόμενη γενιά.
Ερώτημα τρίτο: Θα δώσει το έργο 10.000 νέες θέσεις εργασίας όπως δηλώθηκε στην κυβερνητική παρουσίαση; Με ειλικρίνεια και βεβαιότητα όχι. Αν τα πάντα πάνε πρίμα θα δώσει χίλιες με δύο χιλιάδες θέσεις εργασίας κάπου το 2050. Ας είμαστε σοβαροί∙ τέτοιες προβλέψεις δεν υπάρχουν ούτε στην οικονομία ούτε στην πραγματική ζωή. Θυμόμαστε την Cosco με τις δέκα χιλιάδες θέσεις εργασίας. Έδωσε δύο-δυόμιση χιλιάδες όσες και του κρατικού ΟΛΠ και έχουν περάσει δεκαπέντε χρόνια πλήρους λειτουργίας. Θυμόμαστε το αστείο της προηγούμενης δεκαετίας. Εβδομήντα χιλιάδες θέσεις εργασίας στο Ελληνικό και ακόμη βλέπουμε μακέτες.
Στην κρίσιμη ερώτηση «και τι πρέπει να γίνει;» η απάντηση είναι πιο περίπλοκη. Η διαρκής ανάπτυξη του λιμανιού αποτελεί εδώ και καιρό ένα μείζον θέμα. Η πόλη δεν τη χωράει. Η στρατηγική των δορυφορικών υποδομών ακτοπλοΐας, κρουαζιέρας, μεταφορών στα υπόλοιπα λιμάνια της Αττικής, στην Ελευσίνα, στη Ραφήνα, στο Λαύριο παρότι σχεδιάστηκε έχει εγκαταλειφθεί εις όφελος της Cosco. Είναι η μόνη λύση που θα αποφόρτιζε τον Πειραιά. Αλλιώς κάθε τόσο θα χρειάζεται να κατεδαφίζουμε βουνά και να μπαζώνουμε θάλασσες για να νέες λιμενικές εγκαταστάσεις.
Το Πέραμα και το Κερατσίνι υποφέρουν από μόνιμη ρύπανση λόγω του λιμανιού, της παραλιμένιας βιομηχανίας, των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών και της βαριάς οδικής κυκλοφορίας.
Το έργο του Σχιστού ακόμη και αν γίνει υπόγειο, θα αφαιρέσει από τον Πειραιά τρεις χιλιάδες στρέμματα του όρους Αιγάλεω, αδόμητων θαμνότοπων που εύκολα μπορούν να δασωθούν όπως έχουν δασωθεί οι βόρειες πλαγιές του, στο Χαϊδάρι. Το ότι δεν συνέβη ως τώρα οφείλεται στη χρόνια χρήση του Σχιστού ως μίας από τις χωματερές ανεπιθύμητων χρήσεων της Αττικής. Οφείλεται επίσης στη χρόνια κατάρα και ευλογία του Πειραιά. Η πόλη μας επιβιώνει μόνο χάρη σε ένα βρώμικο λιμάνι και μία επίσης βρώμικη παραλιμένια βιομηχανία χωρίς κανένα σοβαρό περιβαλλοντικό αντιστάθμισμα.
Πρέπει επομένως να αναρωτηθούμε αν αξίζει να ξεκινήσει ένα τέτοιο έργο για μερικές εκατοντάδες θέσεις εργασίας που θα έρθουν μετά από δεκαετίες και να χάσουμε το Αιγάλεω ως πράσινο απόθεμα για τις επόμενες γενιές ή αν πρέπει να αναζητήσουμε άλλες λύσεις.
