«Ντον Τζοβάννι»: Η νέα διεθνής συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

O Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ είναι η πρώτη από τις διεθνείς συμπαραγωγές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που ήταν προγραμματισμένο να δημιουργηθεί και να κάνει πρεμιέρα στην Αθήνα και στη συνέχεια να ταξιδέψει και να παρουσιαστεί στα άλλα δύο λυρικά θέατρα που συμμετέχουν στη συμπαραγωγή.

Λόγω της πανδημίας, η παραγωγή δεν παρουσιάστηκε σε κοινό, όμως βιντεοσκοπήθηκε στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος και θα παρουσιαστεί σε πρώτη παγκόσμια μετάδοση από την GNO TV. Η παράσταση θα είναι διαθέσιμη στο nationalopera.gr/GNOTV από τις 14 Φεβρουαρίου 2021. Στη συνέχεια, όπως είναι προγραμματισμένο, θα παρουσιαστεί στο Γκαίτεμποργκ εντός του 2021 και στην Κοπεγχάγη το 2022. Η παραγωγή του Ντον Τζοβάννι και η GNO TV υλοποιήθηκαν με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

Ένα από τα σπουδαιότερα ορόσημα του οπερατικού ρεπερτορίου, ο Ντον Τζοβάννι αποτελεί πρόκληση τόσο για τους τραγουδιστές της όπερας όσο και για τη δημιουργική ομάδα που καλείται να τον αποδώσει σκηνικά. Η εξαιρετικά ευρηματική μουσική του Μότσαρτ αποδίδει όλες τις όψεις της πορείας του ανθρώπου που τα βάζει με τον Θεό και παίρνει την τύχη στα χέρια του και καταφέρνει να συνδέσει τον κόσμο των ευγενών με τους κωμικούς χαρακτήρες με τρόπο πρωτόγνωρο. Στο εμβληματικό αυτό έργο τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται, αφού η αμφισημία διαπερνά το ποιητικό κείμενο αλλά και τη μουσική. Η υπόθεση αφορά τις ερωτικές περιπέτειες του ακόλαστου Ισπανού ευγενούς Ντον Τζοβάννι. Σε μια από αυτές, αποπειράται να βιάσει την Ντόννα Άννα. Προσπαθώντας να διαφύγει, σκοτώνει τον πατέρα της, ο οποίος επιστρέφει από τον κόσμο των νεκρών προκειμένου να πάρει εκδίκηση. Καθώς ο Ντον Τζοβάννι δεν μετανοεί για όσα έχει πράξει, οδηγείται στην Κόλαση.

Τα σκηνικά και τα κοστούμια της νέας παραγωγής του Ντον Τζοβάννι δημιουργήθηκαν εξ ολοκλήρου στα κατασκευαστικά εργαστήρια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, οι πρόβες πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2020 στις αίθουσες δοκιμών της ΕΛΣ και η παράσταση βιντεοσκοπήθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος. Η βιντεοσκόπηση της παραγωγής έγινε με οκτακάμερο σύστημα τελευταίας τεχνολογίας και ειδική κινηματογραφική σκηνοθεσία, προκειμένου να προσφέρει μια υψηλή εμπειρία θέασης και ακρόασης στον θεατή. Η παράσταση θα παρουσιαστεί στην GNO TV με δυνατότητα επιλογής υποτίτλων σε ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά.

Τη μουσική διεύθυνση της παραγωγής υπογράφει ο Αυστραλός αρχιμουσικός Ντάνιελ Σμιθ, τη σκηνοθεσία ο Τζων Φούλτζεϊμς, συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντούμε τους διακεκριμένους Έλληνες μονωδούς Τάση Χριστογιαννόπουλο, Βασιλική Καραγιάννη, Γιάννη Χριστόπουλο, Πέτρο Μαγουλά, Άννα Στυλιανάκη, Τάσο Αποστόλου, Νίκο Κοτενίδη και Χρύσα Μαλιαμάνη.

O Τζων Φούλτζεϊμς είναι καλλιτεχνικός διευθυντής της Βασιλικής Όπερας της Δανίας, ενώ υπήρξε αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου και ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής της πρωτοποριακής βρετανικής καλλιτεχνικής ομάδας The Opera Group. Έχει σκηνοθετήσει στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του πλανήτη, όπως η Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Ρεάλ της Μαδρίτης, το Λισέου της Βαρκελώνης, το Σατλέ στο Παρίσι κ.ά. Ο σκηνοθέτης, ο οποίος τοποθετεί τη δράση της όπερας σε ένα σημερινό ξενοδοχείο, στον μικρόκοσμο μιας πόλης όπου το ιδιωτικό γίνεται δημόσιο και ο χρόνος παραμονής είναι περιορισμένος, σημειώνει: «Ο Ντον Τζοβάννι είναι μια όπερα που διαρκεί στον χρόνο επειδή είναι πολύπλευρη· έχει πολύ χιούμορ και σπουδαία θεατρικά σκηνικά, όλα ενταγμένα μέσα σε μια σκοτεινή ιστορία μυστηρίου για έναν αποπλανητή που κάποιος πρέπει να τον σταματήσει. Είναι ένα έργο για το πώς ζούμε μαζί στην κοινωνία και, όπως συμβαίνει πάντα με την όπερα, για το πώς αντιμετωπίζουμε τον θάνατο. Η κορύφωσή του έγκειται στον πολυαναμενόμενο θάνατο του ίδιου του Ντον Τζοβάννι, καθώς προτιμάει τον θάνατο, ακόμα και την Κόλαση, από το να απαρνηθεί το ποιος είναι. Ο θάνατός του είναι μια έκφραση της τάξης που επανεπιβεβαιώνει την ισχύ της έναντι της αχαλίνωτης ελευθερίας που εκείνος αντιπροσωπεύει».

Για την εντυπωσιακή σκηνική απόδοση του έργου συνεργάστηκαν με τον Φούλτζεϊμς η Αϋλίν Μπόζοκ ως συνεργάτιδα σκηνοθέτρια, ο Ντικ Μπερντ στα εντυπωσιακά σκηνικά που εικονοποιούν όλες τις όψεις ενός ξενοδοχείου πόλης, η Άνμαρι Γουντς που υπογράφει τα σύγχρονα κοστούμια, η Μαξίν Μπρέιαμ στη χορογραφία, η Φαμπιάνα Πιτσόλι στους φωτισμούς και οι Ουίλ Ντιουκ και Νταν Τρέντσαρντ στον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των βιντεοπροβολών.

Σημείωμα σκηνοθέτη Τζων Φούλτζεϊμς

Ο θάνατος διατρέχει ως ατμόσφαιρα τον Ντον Τζοβάννι – το προφανές είναι ότι ο Διοικητής πεθαίνει, αλλά και η Ντόννα Άννα σκέφτεται να αφαιρέσει τη ζωή της, ο Ντον Οττάβιο λέει ότι είναι πρόθυμος να θυσιάσει τη δική του για να πάρει εκδίκηση γι’ αυτήν, ο Λεπορέλλο σχεδόν σκοτώνεται, ο Μαζέττο σχεδόν σκοτώνεται, φοβόμαστε για την Τσερλίνα… Αλλά φυσικά ο θάνατος που αποτελεί την πολυαναμενόμενη κορύφωση στην οποία οδηγείται η όπερα είναι αυτός του ίδιου του Ντον Τζοβάννι –γίνεται αναπόφευκτος και μάλιστα επιθυμητός από τον ίδιο, καθώς επιλέγει τον θάνατο, ακόμη και την Κόλαση, από το να απαρνηθεί το ποιος είναι– καθώς η ατομικιστική απειλή της πλήρους, ανεξέλεγκτης ελευθερίας την οποία αυτός αντιπροσωπεύει μπορεί να εξαφανιστεί μόνο με τον θάνατό του. Ο θάνατός του είναι μια έκφραση τάξης που επαναβεβαιώνεται. Όλα τα ίχνη του εξαφανίζονται και η κοινωνία συνεχίζει. Μια μικρογραφική εκδοχή αυτής της επαναδιακήρυξης της τάξης συμβαίνει κάθε φορά που αφήνουμε ένα ξενοδοχείο, καθώς τα δωμάτιά μας απολυμαίνονται και γίνονται και πάλι καινούρια για να δημιουργήσουν ξανά την ψευδαίσθηση ότι ένας νέος ένοικος, απόψε, θα είναι ο πρώτος. Τα ξενοδοχεία είναι σκηνές στις οποίες ζούμε ζωές αψηφώντας τη θνητότητα. Το χάος που δημιουργούμε καθαρίζεται, καμία πράξη δεν έχει συνέπειες και υπάρχουν καθαρά σεντόνια κάθε μέρα.

Τα ξενοδοχεία είναι σημαντικά και για άλλους λόγους. Είναι μέρη όπου συναντώνται διαφορετικά άτομα και τάξεις – είτε πρόκειται για μια αστική εκδήλωση, είτε για έναν γάμο όπου η οικογένεια ξοδεύει τις αποταμιεύσεις της ζωής της, είτε για έναν εύπορο ένοικο που φιλοξενείται εκεί επί μακρόν, είτε για έναν ταξιδιώτη που επισκέπτεται μια πόλη. Μέρη όπου υπάρχει τόσο οικειότητα όσο και ανωνυμία, τόσο ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι χώροι. Μέρη στα οποία μεγάλο κομμάτι της λειτουργίας προσανατολίζεται γύρω από αυτό που συμβαίνει αφού πέσει το σκοτάδι. Αλλά πάνω απ’ όλα είναι μέρη από τα οποία μια μέρα πρέπει να κάνουμε check-out. Γι’ αυτό, παρακαλούμε να αισθανθείτε σαν στο σπίτι σας, να κάνετε check-in, να παραλάβετε το κλειδί του δωματίου σας, να κλειδώσετε τα τιμαλφή σας και να αφήσετε τον κόσμο έξω.

Ο Ντον Τζοβάννι με μια ματιά

Ο συνθέτης / Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Μότσαρτ υπήρξε ένας διανοούμενος, μια από τις σημαντικότερες, πιο ανήσυχες και ενδιαφέρουσες προσωπικότητες της εποχής του, χαρισματικός, ευαίσθητος, με υψηλά ιδανικά. Η σύγχρονη μουσικολογική έρευνα προσθέτει καθημερινά ψηφίδες σε ένα πορτρέτο του οποίου διαρκώς αποκαλύπτονται νέες, όλο και πιο συναρπαστικές όψεις.

Το έργο / Το δίπρακτο ποιητικό κείμενο του Ντα Πόντε βασίστηκε σε προγενέστερο του Τζοβάννι Μπερτάτι για την όπερα του Τζουζέππε Γκατσανίγκα Ντον Τζοβάννι ή Ο πέτρινος συνδαιτυμόνας, που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βενετία το 1787.

Κωμωδία ή δράμα; / Ο Ντα Πόντε χαρακτήρισε το ποιητικό του κείμενο με τον όρο dramma giocoso, ο οποίος αποδόθηκε αρκετά νωρίς ως παιγνιώδες δράμα. Ο ίδιος ο Μότσαρτ καταχώρισε την όπερα στον ιδιόχειρο κατάλογο των έργων του ως opera buffa, δηλαδή κωμική όπερα. Εκτός από τα ουσιαστικά στοιχεία του έργου, θέματα δομής, μουσικού χαρακτηρισμού προσώπων κ.ά., που παραπέμπουν ευθέως σε κωμική όπερα, σήμερα πλέον οι μουσικολόγοι συμφωνούν και ως προς το τυπικό μέρος: δέχονται, δηλαδή, ότι στα τέλη του 18ου αιώνα ο όρος dramma giocoso δεν σήμαινε παρά μουσική κωμωδία, τίποτε διαφορετικό από τον όρο opera buffa. Την εποχή του Μότσαρτ οι όροι δεν χρησιμοποιούνταν με την αυστηρότητα στην οποία συχνά επιμένουμε σήμερα.

Πρεμιέρες / Ο Ντον Τζοβάννι ακούστηκε για πρώτη φορά στις 29 Οκτωβρίου 1787 στην Πράγα, στο Θέατρο των Τάξεων –σημερινό Θέατρο Τυλ–, το οποίο το 1848 προσαρτήθηκε στο Εθνικό Θέατρο. Για την πρεμιέρα της όπερας στη Βιέννη (7 Μαΐου 1788), ο Μότσαρτ προσάρμοσε την παρτιτούρα στους νέους τραγουδιστές, συνέθεσε επιπροσθέτως ορισμένα μουσικά μέρη και αφαίρεσε άλλα. Ο Ντον Τζοβάννι περιελήφθη στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στις 30 Μαρτίου 1962 σε μουσική διεύθυνση του Αντίοχου Ευαγγελάτου με τον Κώστα Πασχάλη στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Στη νέα συμπαραγωγή της ΕΛΣ η όπερα δίδεται στην αρχική εκδοχή της Πράγας.

Ντον Τζοβάννι

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ

Από τις 14 Φεβρουαρίου 2021 στην GNO TV

Μια συμπαραγωγή της ΕΛΣ με την Όπερα του Γκαίτεμποργκ & τη Βασιλική Όπερα της Δανίας

Βιντεοσκοπήθηκε στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στις 10, 12 και 15 Δεκεμβρίου 2020

Μουσική διεύθυνση Ντάνιελ Σμιθ

Σκηνοθεσία Τζων Φούλτζεϊμς

Συνεργάτιδα σκηνοθέτρια Αϋλίν Μπόζοκ

Σκηνικά Ντικ Μπερντ

Κοστούμια Άνμαρι Γουντς

Χορογραφία Μαξίν Μπρέιαμ

Φωτισμοί Φαμπιάνα Πιτσόλι

Σχεδιασμός βιντεοπροβολών Ουίλ Ντιουκ

Προγραμματιστής βιντεοπροβολών Νταν Τρέντσαρντ

Διεύθυνση χορωδίας Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Ντον Τζοβάννι Τάσης Χριστογιαννόπουλος

Ντόννα Άννα Βασιλική Καραγιάννη

Ντον Οττάβιο Γιάννης Χριστόπουλος

Διοικητής Πέτρος Μαγουλάς

Ντόννα Ελβίρα Άννα Στυλιανάκη

Λεπορέλλο Τάσος Αποστόλου

Μαζέττο Νίκος Κοτενίδης

Tσερλίνα Χρύσα Μαλιαμάνη

Με την Ορχήστρα και τη Χορωδία της ΕΛΣ

* Στην παράσταση εμφανίζονται γυμνά σώματα.

Για τη μετάδοση του Ντον Τζοβάννι από την GNO TV προπωλούνται εισιτήρια των 10 ευρώ στην www.ticketservices.gr και στο https://tickets.public.gr/

Με το εισιτήριο των 10 ευρώ ο θεατής:

• μπορεί να απολαύσει μέσω του nationalopera.gr/GNOTV την παράσταση στην άνεση του σπιτιού του, στον χρόνο που αυτός θα επιλέξει, από τον υπολογιστή, το ipad, την τηλεόραση ή ακόμα και το κινητό του τηλέφωνο.
• έχει τη δυνατότητα απεριόριστων προβολών της παράστασης για διάστημα 30 ημερών από την πρώτη προβολή.
• έχει πρόσβαση στο online πρόγραμμα της παράστασης.

H προπώληση ξεκινά την Τρίτη 2 Φεβρουαρίου 2021. Πληροφορίες: Ταμεία ΕΛΣ 2130885700