«Κατ’ Οίκον Περιορισμός» στην οθόνη του Cine-Δράση

Βρισκόμαστε λίγα 24ωρα πριν από την διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών της 8ης Οκτωβρίου. Με αφορμή αυτή τη γιορτή της Δημοκρατίας το Cine- Δράση προβάλλει την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου στις 20.15 στο ΤΥΠΕΤ (Υμηττού και Πλαταιών) την ταινία «Κατ’ Οίκον Περιορισμό» του Aleksey German Jr.

Πρόκειται για ένα ρεαλιστικό, επίκαιρο και συγκινητικό σατυρικό δράμα δωματίου που συμμετείχε επίσημα στο τμήμα Ένα Κάποιο Βλέμμα στο 74ο Φεστιβάλ Καννών (2021) και έχει για ήρωες δημάρχους και αστυνόμους, κεντρικές και περιφερειακές εξουσίες, δημοσιογράφους και μέσα μαζικής ενημέρωσης, άτολμους υπηρέτες της επιστήμης και του πολιτισμού, σκάνδαλα και δωροδοκίες.

Όλα όσα ιστορούνται συμβαίνουν στη μακρινή Ρωσία του Πούτιν, αλλά σε πολλά σημεία, ιδίως όπου γίνεται αναφορά σε ένθεν και ένθεν οικονομικές ατασθαλίες ή στον αυταρχισμό της εξουσίας θυμίζει έντονα τα δικά μας.

Η υπόθεση της ταινίας

Ήρωάς του είναι ο Νταβίντ, ένας καθηγητής φιλολογίας σε πανεπιστήμιο επαρχιακής ρωσικής πόλης. Με τη σιγουριά που χαρακτηρίζει τους πνευματικούς ανθρώπους, κατηγορεί στα social media με αναρτήσεις και αυτοσχέδια σατυρικά σκίτσα τον δήμαρχο της πόλης του για διαφθορά και κακοδιαχείριση χρημάτων που αφορούσαν την κατασκευή μνημείου προς τιμήν του Μεγάλου Πέτρου. Η πράξη του αυτή αντί να κινητοποιήσει δικαστές, εισαγγελείς, ή τον τύπο στην αναζήτηση της αλήθειας έχει αντίθετα αποτελέσματα, το σοβαρότερα από τα οποία είναι να τεθεί ο ίδιος αμέσως σε εξαντλητικό κατ’ οίκον περιορισμό, κατηγορούμενος για υπεξαίρεση. Κλεισμένος μέσα στο μεγάλο, άνετο σπίτι του, χωρίς τηλεφωνική ή διαδικτυακή επικοινωνία με τον έξω κόσμο o Νταβίντ, θα δει να συγκεντρώνεται σιγά-σιγά στους χώρους του μια μικρογραφία της σύγχρονης ρωσικής κοινωνίας.

Η ηλικιωμένη, στωική και συμβιβασμένη μητέρα του με έντονες τις μνήμες της σοβιετικής εποχής. Η «σύγχρονη Ρωσίδα» που εκπροσωπείται από την πρώην σύζυγο του που τώρα είναι σε σχέση με έναν δημοτικό εργολάβο και ουδόλως βοηθάει στην αποκάλυψη της αλήθειας. Η δικηγόρος του. Ο επιτηρητής αξιωματικός υπηρεσίας. Διαβασμένος αυτός συγκρίνει την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με την «Φάρμα των Ζώων» και το «1984» του Όργουελ, αλλά και πιστός στην υπηρεσία, δεν διστάζει να τον φυλακίσει. Η νοσοκόμα του. Τραμπούκοι κάθε είδους που απειλούν τη ζωή του και ενίοτε τον ξυλοφορτώνουν. Και δημοσιογράφοι, είτε με φυσική παρουσία είτε με τη φωνή τους να διαπερνά τους τοίχους από ραδιόφωνα και τηλεοράσεις σε μια προσπάθεια πλήρους αντιστροφής της αλήθειας. Όλοι ξέρουν και καταλαβαίνουν τα πάντα. Αλλά είναι ή σιωπηλοί ή εχθρικοί.

Και ο ίδιος όμως δεν είναι πολύ συμπαθής χαρακτήρας. Ξεροκέφαλος, σνομπ, σπουδαιοφανής, με παροιμιώδες πείσμα, κακομαθημένος. Ένα παιδί στο σώμα ενός σπουδαγμένου ενηλίκου που φαντάζεται τον εαυτό του τουλάχιστον αρχάγγελο της δικαιοσύνης και της κάθαρσης, αλλά στην πραγματικότητα είναι απλώς ένα ενοχλητικό έντομο, ένα στατιστικό λάθος σε μια ομόφωνα αντίθετη «κοινή» εκτίμηση.

Ίσως για αυτό όλες οι επαναστατικές του δραστηριότητες καταλήγουν στο να κρεμάσει ένα σύνθημα γραμμένο σε σεντόνι από το μπαλκόνι του διώροφου σπιτιού του. Αλλά παρόλο που η ζωή του καταρρέει, χάνει σιγά-σιγά όλα τα στηρίγματα του, ανθρώπους, σπίτι, δουλειά και η υγεία του κινδυνεύει ολοένα και περισσότερο από συμβολικά και αδιευκρίνιστα αίτια, αυτός επιμένει με θρησκευτικό φανατισμό να παλεύει ενάντια σε ένα θηρίο που έχει τη δύναμη να τον κατασπαράξει.

Επιμένει να δίνει αυτή την αμφίβολης αποτελεσματικότητας αναμέτρηση. Υπομένει τις δοκιμασίες, την ενοχλητική αστυνομική επιτήρηση, τους εκβιασμούς, τις προδοσίες και την αυξανόμενη πίεση από αρχές, φίλους, οικογένεια, ΜΜΕ, παραμένει σταθερός στις απόψεις του και αρνείται να ζητήσει συγγνώμη. Αρνείται και αντιστέκεται όπως ο Ορέστης ο ήρωας στις «Μύγες», μια ελεύθερη ερμηνεία του αρχαίου ελληνικού μύθου, του Ζαν Πολ Σαρτρ, με ένα απόσπασμα από τις οποίες ξεκινά το φιλμ.

«Η πραγματική ανθρώπινη ζωή ξεκινά από την άλλη πλευρά της απόγνωσης» λέει ο Γάλλος φιλόσοφος και «το οδυνηρό μυστικό των θεών και των βασιλιάδων είναι ότι αυτοί ξέρουν πως «οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι. Οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι, Αίγισθε. Το ξέρετε αυτό, αλλά δεν το ξέρουν». Επιμένει ο Νταβίντ γιατί μόνο έτσι μπορεί να είναι πραγματικά ελεύθερος. Έχει επίγνωση ότι οι πράξεις του δεν θα αλλάξουν όσα καταγγέλλει αλλά το κάνει γιατί ακόμα και αν τα πάντα μείνουν ίδια, έχει αλλάξει ο ίδιος. Ή γιατί εκτιμά ότι η σιωπή την ώρα που πρέπει να εξεγείρεσαι με τα κακώς κείμενα είναι δειλία. Αν και μάλλον σπάνια ο μικρός άνθρωπος νικάει το σύστημα, την ασυδοσία της εξουσίας και την εκδικητική της διάθεση ενάντια σε όποιον τολμά να υψώσει φωνή διαμαρτυρίας. Αλήθεια ποιος τα έβαλε με την εξουσία και κέρδισε αυτή την περίοδο; Και αν ναι, με τι κόστος; Λίγοι ίσως, αλλά είναι πολλοί όσοι θεωρούν τιμή τους να πολεμάνε.

Σκηνοθεσία

Συνεχίζοντας τη μακριά παράδοση των Ρώσων καλλιτεχνών που κάνουν τις υποθέσεις της εξουσίας κεντρικής ή περιφερειακής αντικείμενο της τέχνης τους, o Aleksey German Jr, μαχόμενος δημιουργός, γιος του Aleksey German («Ο Φίλος μου Ιβάν Λαπσίν»), με τη νέα του ταινία κατακρίνει με τρόπο σατυρικό την δύναμη μιας αυταρχικής εξουσίας και την απουσία ελευθερίας έκφρασης. Ό,τι συμβαίνει στην ταινία του είναι σαφώς επηρεασμένο από την πραγματικότητα, έχει εντονότατη πολιτική χροιά και φανερούς αποδέκτες. Υπέρμαχος της διανόησης, δεν εγκαταλείπει μετέωρο τον ήρωά του. Αποδίδει ρεαλιστικά την ακεραιότητα της σταυροφορίας του και τη ματαιότητά της, στήνοντας ένα γαϊτανάκι κοινωνικής και πολιτικής κριτικής που κάνει το θεατή να χαμογελάει με τρόμο. Εστιάζει στη χώρα του που, όπως και κάθε άλλη χώρα του κόσμου αυτή την περίοδο, ταλανίζεται από την ανισότητα, την καταπίεση, την καχυποψία.

Μεγάλα αβαντάζ για την επιτυχία της ταινίας είναι το καλογραμμένο και δυνατό από τον σκηνοθέτη και την Maria Ognevaya σενάριο και οι ερμηνείες όλου του καστ. Ξεχωρίζει η ογκώδης σωματική ερμηνεία του Merab Ninidze στο ρόλο του Νταβίντ. Εξαιρετικοί ο Aleksandr Pal ως επιτηρητής, η Aleksandra Bortich ως έγκυος κόρη, η Svetlana Valerievna ως νοσοκόμα. Η Anastasiya Melnikova είναι πειστική στο ρόλο της πρώην συζύγου, που απαιτεί νευρικά συμβιβασμό και αφήνει να φανεί η αποδοκιμασία μας για τον άντρα στον οποίο έδωσε τα καλύτερα της χρόνια. Η Rosa Khairullina παίζει υπέροχα το ρόλο της μητέρας του η οποία μένει δίπλα στον γιο της μέχρι τα τελευταία λεπτά της ζωής της. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη οι γυναίκες είναι αυτές που, με τίμημα την προσωπική τους ευτυχία, αποδεικνύουν πόσο καταστροφικό μπορεί να είναι το ανδρικό πείσμα.

Ρωσία, Σατυρικό Δράμα, 2021. Διάρκεια: 106’. Σκηνοθεσία: Aleksey German Jr. Σενάριο: Aleksey German Jr., Maria Ognevaya. Πρωταγωνιστούν: Merab Ninidze, Anna Mikhalkova, Roza Khayrullina, Svetlana Khodchenkova, Aleksandr Pal, Aleksandra Bortich, Anastasiya Melnikova, Anastasia Talyzina, Yuriy Utkin, Aleksandr Bolshakov

Εδώ το trailer: https://www.youtube.com/watch?v=rvTOt4Ge680