Δημήτρης Καραντζάς: “Η τέχνη δεν είναι μη απαραίτητη δομή!”

Ο Δημήτρης Καραντζάς μίλησε για το νέο μεγάλο βήμα, τη δημιουργία μίας θεατρικής σκηνής, ενός νέου χώρου «που θέλει να βρει την ταυτότητά του μέσα από μια επιμονή σε χρόνο και σε έρευνα» σε συνέντευξη που παραχώρησε στο elculture και στην Αργυρώ Μποζώνη.

“Από τους πιο ανήσυχους σκηνοθέτες της γενιάς του, παραγωγικός, αεικίνητος, ο Δημήτρης Καραντζάς φτάνει στο ραντεβού μας σχεδόν τρέχοντας. Από το πρωί έχουν αρχίσει να ξηλώνουν τη σκηνή του θεάτρου Προσκήνιο, που στα χέρια του θα πάρει νέα ζωή. Ο Δημήτρης είναι μόνο 32 ετών αλλά η πολύχρονη και πυκνή παρουσία του καμιά φορά με κάνει να ξεχνώ την ηλικία του. Κάθε φορά που συναντιόμαστε βλέπω έναν καλλιτέχνη που θέλει να εξελίξει τον εαυτό του, όσο θέλει να εξελιχθούν και οι άλλοι γύρω του και αυτή τη φορά να στεγάσει την ανησυχία και το όραμά του. Σε κάτι περισσότερο από ένα μήνα, το θέατρο Προσκήνιο, μια αγαπητή σκηνή των θεατρόφιλων της πόλης καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της στο παρελθόν, θα κάνει το νέο ξεκίνημά της, θα διεκδικήσει την ταυτότητά της και την προτίμηση του κοινού και θα μας συστήσει όχι μόνο θεατρικά έργα, αναγνώσεις και ερμηνείες αλλά και μια σειρά νέων σκηνοθετών που θα βρουν μια φιλική στέγη για να κάνουν το ξεκίνημά τους.”

Η πρώτη μου ερώτηση αφορούσε το καινούργιο θέατρο, αλλά μιας και το συζητήσαμε, πώς σου φάνηκε ότι ο ένας συνάδελφός σας, πήρε τηλέφωνο τον πρωθυπουργό για να του μιλήσει για τα θέατρα και τη λειτουργία τους;

-Έπαθα ένα μούδιασμα όταν το διάβασα γιατί το βρίσκω από κάθε άποψη υποτιμητικό από όλες τις πλευρές. Και για τον καλλιτέχνη και για το Υπουργείο και για την Κυβέρνηση. Δεν καταλαβαίνω γιατί μια κυβέρνηση χρειάζεται ένα «φίλο από το Κολλέγιο» για να καταλάβει ότι το θέατρο είναι ασφαλές. Αυτό υποτιμά απολύτως τον ρόλο του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο βεβαίως είναι συνεπές στον ανύπαρκτο ρόλο του εδώ και μήνες, μας δείχνει ότι το Υπουργείο δεν έχει καμία ισχύ, και πως χρειάζεται να εμφανιστεί κάποιος που έχει προσωπική επαφή και να γίνει «εξυπηρέτηση». Σαν να μιλάμε για συνεταιρισμούς και όχι για μια πολιτιστική πολιτική που είναι πασιφανές πως δεν υπάρχει. Το ΥΠΠΟΑ έχει αποδείξει εδώ και καιρό ότι δεν έχει σχέση με το θέατρο και τον σύγχρονο πολιτισμό και έχω απελπιστεί από αυτή την άγνοια. Δεν μπορεί να φέρεσαι με αυτό τον τρόπο.

Τέχνη δε γίνεται ούτε με φοβισμένους ανθρώπους ούτε με ανθρώπους που δεν παίρνουν θέση»

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν τι αφήνουν να διαφανεί, τι μπορείτε να κάνετε και τι δεν μπορείτε;

Τα μέτρα που έχουν παρθεί είναι πολύ γενικά. Εννοώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για αυτό που συμβαίνει επί σκηνής. Θα ζητήσουν αποστάσεις και αυτό πόσο δόκιμο είναι για μια τέτοια δουλειά; Και μιλώ και για τη μουσική και την όπερα και τον χορό. Μόνο τα σίριαλ είναι ανέγγιχτα με την πρόφαση πως κάνουν τεστ ανά δεκαπενθήμερο. Επίσης το 60% χωρητικότητας τι αφορά; Θα υπάρχει ενάμισι μέτρο κενό δεξιά αριστερά και δίπλα σε ένα θεατή; Γιατί έτσι δε θα ανοίξει τίποτα. Οπότε έχω ακόμα περιέργεια για όλες αυτές τις ρυθμίσεις που έγιναν μετά από καιρό που φωνάζεις και εκτίθεσαι, κάτι που εμένα προσωπικά δε με αγγίζει, εννοώ το να εκτεθώ ή να μιλήσω, γιατί είμαι σε αυτή τη δουλειά και όταν βλέπω μια κατάφωρη αδικία οφείλω να μιλώ.

Πιστεύεις ότι στη διάρκεια της καραντίνας υπήρξαν φωνές ψύχραιμες, αν το θέλουμε και έτσι, των ανθρώπων του χώρου, αλλά και επίμονες;

Κάτι που μου έλειψε σε αυτό το διάστημα είναι ότι άνθρωποι του χώρου μας που έχουν ένα δημόσιο λόγο και θα μπορούσαν να έχουν μια επιρροή ήταν εντελώς άφαντοι. Αυτό με στενοχώρησε πάρα πολύ γιατί είναι σαν να επιβεβαιώνει ότι είμαστε μόνοι μας. Είχαμε κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις ανθρώπων που πήραν θέση, οι υπόλοιποι σκέφτηκαν ίσως πως αν πάρεις θέση αυτό μπορεί να στιγματίσει τη δουλειά σου, δε θα σε αγαπάνε τόσο ή δε θα βρεις δουλειά. Αυτό διαμορφώνει μια φρικτή κατάσταση. Τέχνη δε γίνεται ούτε με φοβισμένους ανθρώπους ούτε με ανθρώπους που δεν παίρνουν θέση. Εμένα λοιπόν, με φοβίζει πέρα από τον κορονοϊό, η απόλυτη απουσία θέσης από ανθρώπους που κάνουν μια δουλειά που βασίζεται στη θέση, σε μια κατεύθυνση, στη σκέψη, που μπορεί να είναι αντίθετη, παράπλευρη από τη δική μου, αλλά σε ένα τόσο κρίσιμο κομμάτι δεν μπορείς να μην την εκφράσεις.

Έχεις δει όμως και μερικά καλά πράγματα στη διάρκεια αυτής της περιόδου;

Αυτό το καλοκαίρι, σε όσες παραστάσεις κάναμε στην επαρχία, γιατί και μερικές κόπηκαν, όταν επικράτησε ο φόβος σε κάποιους δήμους ότι κάτι μπορεί να συμβεί στα θέατρα, -πράγμα που τελικά δε συνέβη-, τηρήθηκαν όλα τα μέτρα, και οι διοργανωτές ήταν πολύ προσεκτικοί και το κοινό σεβόταν τους κανόνες χωρίς υποδείξεις, ερχόταν συνειδητά. Αυτό δείχνει ότι και ο χώρος μας και το κοινό θέλουν να είναι πειθαρχημένοι. Τα θέατρα να είναι ο πιο εύκολος τόπος ελέγχου ανά πάσα ώρα και στιγμή, οπότε αναρωτιέμαι ποιο είναι αυτό το ζήτημα και φτάνουμε να συζητάμε το αυτονόητο. Συνωστισμός επικίνδυνος στα θεάματα δεν υπάρχει. Είναι παράνοια αυτό. Και θα σου πω για να το λήξουμε αυτό το θέμα, αυτό που παρατηρεί ο κόσμος, τελικά είναι πολύ ισχυρότερο από αυτό που μας λέει οποιοσδήποτε. Φαίνεται και φωνάζει. Η τέχνη δεν είναι «μη απαραίτητη δομή». Και ο ίδιος ο κόσμος με τη συμπεριφορά του στους χώρους του θεάματος το έχει ήδη από το καλοκαίρι αποδείξει.

Ας πάμε στο μεγάλο σου βήμα, στη δημιουργία μιας θεατρικής σκηνής. Κάνεις πολλές σκηνοθεσίες τον χρόνο, είσαι ένας περιζήτητος σκηνοθέτης, γιατί ήθελες να κάνεις ένα δικό σου χώρο; Δε σου έφτανε να είσαι σε όποια σκηνή της Αθήνας ήθελες;

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο κάνω δικό μου χώρο. Όταν σε καλούν και κάνεις μια δουλειά εδώ, μια δουλειά εκεί, κάνεις διάφορους κύκλους και αυτό έχει και ένα κομμάτι διάσπασης. Είσαι κάθε φορά σε άλλο χώρο, προσπαθείς να κάνεις τη δουλειά σου με τον καλύτερο τρόπο αλλά προσαρμόζεσαι διαρκώς σε άλλες συνθήκες. Εγώ ήμουν σε ένα μεταίχμιο. Μου τέλειωνε ως ιδέα το να δουλεύω εδώ και εκεί. Εν τω μεταξύ μέσα στα χρόνια έχει διαμορφωθεί ένας πυρήνας συνεργατών που θέλουμε να δουλεύουμε και να είμαστε μαζί. Είχα κάνει και μια πρόταση να πάω για δυο χρόνια στην Ολλανδία σε ένα πανεπιστήμιο να κάνω ένα μεταπτυχιακό και με είχαν δεχτεί. Ή λοιπόν θα έφευγα γιατί έκλεινε ένας κύκλος από αυτούς που και λίγο σε διασπούν και λίγο σε εξαντλούν ή θα έβρισκα κάτι που θα επανατοποθετούσε το αρχικό ερώτημα του γιατί κάνω αυτή τη δουλειά.

Γιατί κάνεις αυτή τη δουλειά;

Γιατί ψάχνω να βρω με ποιον τρόπο προχωράς κάτι που σε αφορά, σε ενθουσιάζει, σε απασχολεί, σε ερεθίζει σε σχέση με το θέατρο. Και θέλω τώρα να το κάνω με το δικό μου τρόπο. Να μην αναπαράξω τον εαυτό μου ή μια επιτυχία μου, αλλά να είμαι σε ένα μέρος, με έναν πυρήνα συνεργατών που διευρύνεται ή κλείνει και να φτιάξω μια ταυτότητα που να προχωράει, να μη διακόπτεται πριν αρχίσει.

Το να κάνεις εδώ και εκεί σκηνοθεσίες από τι σε διασπούσε;

Είναι σημαντικό να πω ότι κάθε φορά αυτή η νέα περιπέτεια που λέγεται «κάνω μια καινούργια δουλειά» σου δημιουργεί προσδοκίες και αγωνίες και ικανοποιήσεις. Σε όποιο χώρο και αν την κάνεις. Εγώ θέλω να φτιάξω ένα χώρο εξαρχής, με προσοχή και στο ρεπερτόριο και στους συνεργάτες και στις προεκτάσεις που μπορεί να έχει αυτός ο χώρος. Και λέγοντας προεκτάσεις, δεν εννοώ πως θα τον νοικιάζεις σε εκατό μεριές για να βγάλεις τα χρήματα της συντήρησης και το ενοίκιο, αλλά με ποιο τρόπο, πέρα από το ρεπερτόριο, θα έχεις ένα χώρο μέσα στον οποίο θα διαμορφώνεις και τη συνθήκη του χρόνου. Να έχεις μια μικρή πολυτέλεια του χρόνου για να μπορείς να ερευνήσεις το έργο σου και να δημιουργήσεις τη συγκυρία ώστε να δεσμεύσεις τους ανθρώπους, τους συνεργάτες σου όπως το επιθυμείς. Οπότε αυτός ο χώρος είναι μια ευκαιρία να είμαι σε μια συνθήκη που τη διαμορφώνω ο ίδιος και με κάνει να συγκεντρωθώ σε ένα μέρος.

Αυτή ήταν μια τάση που την είδαμε ξανά στη δεκαετία του ’90 και κατά τη γνώμη μου διαμόρφωσε το θέατρο όπως το ξέρουμε σήμερα, και μάλιστα οι καλοί ηθοποιοί και σκηνοθέτες από εκείνη τη συνθήκη βγήκαν.

Ναι, αλλά για να ξεκαθαρίσω κάτι, εγώ δεν προτίθεμαι να κάνω μια αναβίωση ενός επιτυχημένου μοντέλου, δεν αναβιώνουν αυτά, είμαστε σε άλλη εποχή, σε άλλες συνθήκες, με άλλα πρόσωπα και το θέατρο είναι εφήμερο. Εμείς στο Προσκήνιο θα δημιουργήσουμε τη δική μας ταυτότητα. Για παράδειγμα, κάτι που σκεφτόμαστε είναι να ανοίξουμε το θέατρο σε νέους σκηνοθέτες. Και όταν λέω νέους, δεν εννοώ ας πούμε τη δική μου γενιά, εμένα, τον Μπινιάρη, τη Μαυραγάνη, που ήδη δουλεύουμε μια δεκαετία, αλλά τους πολύ νέους που θα παρουσιάζουν την πρώτη τους δουλειά.

Αυτό πώς προκύπτει;

Αυτή η σκέψη προέκυψε από τη συνεργασία που είχαμε με τον Γιάννη Παρασκευόπουλο στο Πρώτο σχολείο σκηνοθεσίας στη Βέροια. Έμεινα κατάπληκτος και συγκινήθηκα από τις δουλειές των νέων σκηνοθετών γιατί άκουγα άλλες γλώσσες, άλλους τρόπους και τώρα προσπαθούμε να δούμε πώς αυτό το εγχείρημα θα έχει μια συνέχεια και στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.

Έχουν βοήθεια σήμερα οι νέοι σκηνοθέτες;

Σήμερα και λόγω των συνθηκών δεν υπάρχει μια έγνοια για να δοθεί χώρος σε ένα νέο σκηνοθέτη. Νομίζω υπάρχει τρομερό υλικό με το οποίο δεν είμαστε σε επαφή. Οι νέοι σκηνοθέτες που είδα στη Βέροια είναι ένα από τα λίγα καλά πράγματα που έχω δει τον τελευταίο καιρό και αξίζουν την προσοχή μας. Αυτό εμένα προσωπικά όλα αυτά τα χρόνια μου λείπει, γιατί παλιά δινόταν βήμα σε νέες φωνές, τώρα κανένας δεν το τολμά.

Εσύ Δημήτρη κρίνοντας τον εαυτό σου τον θεωρείς τυχερό;

Πάρα πολύ και όσο περνούν τα χρόνια περισσότερο γιατί είχα την τύχη πολύ νωρίς να μου εμπιστευθούν πράγματα ενώ δε με ήξεραν, γιατί κάτι είδαν σε μένα ή κάτι τους άρεσε. Αυτό που καταλαβαίνω είναι πως πρέπει με έναν τρόπο, μεγαλώνοντας, όχι απλά να περιφρουρείς και να τροφοδοτείς «το μεγαλείο σου», γιατί δεν μπορεί να σε νοιάζει μόνο το θέατρο που κάνεις, αλλά το θέατρο γενικώς, να σε νοιάζει και αυτό που κάνουν οι γύρω σου. Εγώ, ξεκίνησα να κάνω αυτή τη δουλειά γιατί χανόμουν σε άπειρα ερεθίσματα που έπαιρνα, χανόμουν στο χάος των πιθανοτήτων για το τι μπορεί να είναι το θέατρο και λάτρευα να βλέπω κι άλλα και άλλα και άλλα για να καταλάβω τι είναι αυτό και ακόμα δεν το ξέρω. Οπότε έχει σημασία να αφήσεις χώρο και για τους άλλους, πρέπει μεγαλώνοντας να τους κάνεις χώρο και αυτό λείπει σήμερα.

Θα μου πεις κάτι που έχεις ζηλέψει στο εξωτερικό, ένα ισχυρό ερέθισμα για παράδειγμα;

Από τα πολλά θα διαλέξω να πω κάτι που έχω θαυμάσει και με έχει συγκινήσει και νομίζω με έχει καθορίσει. Είναι η φορά που είχα πάει στις Βρυξέλλες, στο Κούνστεν που είχε ανοιχτές για το κοινό πρόβες ενός έργου της Αν Τερέζα Ντε Κεερσμάκερ και έβλεπες στον τρόπο με τον οποίο έκαναν πρόβα οι χορευτές, την ακρίβεια αλλά και την ελευθερία να συμβαίνουν ακριβώς την ίδια στιγμή. Την τριβή και τη γνώση σε κάτι που ήταν τόσο οργανωμένο και άλλο τόσο ελεύθερο και αυτή η στιγμή, αυτή η εικόνα ήταν η πιο επιδραστική εμπειρία από κάτι που δεν ήταν μια παράσταση ολοκληρωμένη.

Να επιστρέψουμε στο Προσκήνιο. Εσύ χρηματοδοτείς το νέο θέατρο;

Όχι αυτό θα ήταν αδύνατο. Ήταν πρότασή του Μάριου Τάγαρη που είναι και ο παραγωγός μας. Το αποφάσισα γιατί είδα πόσο υποστηρικτικός είναι, είδα τον τρόπο που προχωρούσαν οι εργασίες ακόμα και μέσα στην καραντίνα, δουλειές που είχαν κόστος και κάποιος άλλος θα τις μετέθετε για μια πιο «αίσια» εποχή και αυτό με κάνει να νιώθω ασφαλής. Το θέατρο θα έχει χωρητικότητα 200 ατόμων και τώρα είμαστε στη φάση που μεγαλώνουμε τη σκηνή, για να αποκτήσει βάθος και δημιουργούμε και αποθήκες. Είναι μια πολύ δημιουργική φάση στην οποία συμμετέχω με μεγάλο ενθουσιασμό και είναι συγκινητικό να βλέπεις ένα θέατρο να αλλάζει και να παίρνει ξανά ζωή.

Το ρεπερτόριό σας πώς διαμορφώνεται; Θα σκηνοθετείς μόνο εσύ;

Για αυτή την πρώτη χρονιά σκηνοθετώ μόνο εγώ. Θα ξεκινήσουμε με τη Φαίδρα της Μαρίνα Τσβετάγεβα και στη συνέχεια θα ανεβάσουμε τον Θείο Βάνια που θα παίζονται εναλλάξ. Είμαι ευτυχής για τους ηθοποιούς με τους οποίους δουλεύουμε μαζί, αλλά θέλω να σταθώ στην Ξένια Καλογεροπούλου, που αποδέχθηκε την πρότασή μου και θα είναι μαζί μας στον Θείο Βάνια. Είναι κάτι που με συγκινεί πολύ. Την άνοιξη του 2021 θα κάνουμε μαζί με τον Φοίβο Δεληβοριά μια επιθεώρηση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, και η συνάντηση αυτή με τον Φοίβο μου έχει δώσει μεγάλη χαρά.

Έχεις σχεδιάσει ένα ρεπερτόριο σε βάθος χρόνου, θέλεις να κάνεις κάποια έργα, θα σκηνοθετείς ας πούμε δυο έργα τον χρόνο;

Μπορεί να κάνω και ένα έργο τον χρόνο. Αυτή τη στιγμή ήδη δουλεύουμε πάνω στην επόμενη χρονιά. Επίσης στα σχέδιά μας είναι να προσκαλούμε επιλεκτικά ένα σκηνοθέτη όχι για να γεμίσει το θέατρο, αλλά γιατί θα θέλαμε να έρθει αυτός ο συγκεκριμένος σε αυτό το θέατρο να κάνει δουλειά.

Ας κλείσουμε με το Προσκήνιο, τι θα έλεγες ότι είναι το θέατρό σου σε κάποιον που δεν το γνωρίζει;

Ότι είναι ένας χώρος που θέλει τώρα να βρει την ταυτότητά του αλλά μέσα από μια επιμονή σε χρόνο και σε έρευνα και αυτό μπορεί να ακούγεται γενικό αλλά για μένα είναι συγκεκριμένο. Θέλω να επιμείνω σε έργα που με ενδιαφέρουν, στο κλασικό ρεπερτόριο, στο αρχαίο δράμα, ακόμα και σε μυθιστορήματα και στην ποίηση, έχοντας τον χρόνο να ψάξω και να βρω τα εργαλεία ανάδειξής τους. Έχω ζήσει πολύ το να μην προλαβαίνεις να ερευνήσεις μια άλλη γλώσσα για τα πράγματα και τώρα θέλω να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία που θα είναι και ανακουφιστική και δημιουργική.

Info:
Θέατρο Προσκήνιο
Νοέμβριος 2020 – Απρίλιος 2021
ΦΑΙΔΡΑ της Μαρίνας Τσβετάγιεβα
Ιανουάριος 2020 – Απρίλιος 2021
ΘΕΙΟΣ ΒΑΝΙΑΣ του Άντον Τσέχωφ

ΠΗΓΗ: elculture.gr