Βριλήσσια: Η ταινία “Μιλώντας για τα Δέντρα” την Πέμπτη (18/5) στο ΤΥΠΕΤ από το Cine Δράση

Το Cine Δράση συνεχίζει τις προβολές του την Πέμπτη 18 Μαΐου , στις 9:00μμ, στο ΤΥΠΕΤ με την ταινία «Talking About Trees» του Suhaib Gasmelbari.

Το φιλμ που έκανε την πρεμιέρα του στο Panorama της Berlinale όπου τιμήθηκε με τα Βραβεία Ντοκιμαντέρ και Κοινού, είναι ένα πλήρες, νοσταλγικό και ποιητικό πορτρέτο της φιλίας τεσσάρων κινηματογραφιστών, αφοσιωμένων στο σινεμά, ιδρυτών της Sudanese Film Group (Σουδανικής Κινηματογραφικής Λέσχης).

Επικεντρώνεται και αποτυπώνει εξαιρετικά την παθιασμένη προσπάθεια τους να οργανώσουν μια προβολή σε έναν από τους εναπομείναντες κινηματογράφους στην περιοχή του Χαρτούμ, για να αναζωπυρωθεί η μαγεία της 7ης Τέχνης και να αναβιώσει έστω μία σκοτεινή αίθουσα ως τόπος κοινής εμπειρίας, συναντήσεων και συζητήσεων. Αλλά, όπως συμβαίνει και με πολλά πράγματα στη ζωή, η πολιτική παρεμποδίζει το έργο τους.

Ευτυχώς, είναι μια αποφασισμένη παρέα αν και έχουν επίγνωση ότι ορισμένες νίκες είναι αδύνατες κάτω από την τρέχουσα ισορροπία δυνάμεων. Γιατί μπορεί να διαθέτουν φαντασία και σχέδιο, αλλά ο εχθρός είναι δυνατός.

Τη βλέπουμε και τη συζητάμε με τη βοήθεια του δημοσιογράφου Ερρίκου Φινάλη

Το ότι ο κινηματογράφος του Σουδάν είναι εντελώς άγνωστος στην παγκόσμια σκηνή, δεν προκαλεί έκπληξη καθώς μιλάμε για μια φτωχή χώρα της Αφρικής. Έκπληξη είναι ότι αυτό δεν ίσχυε πάντα. Χρόνια καταπιεστικών καθεστώτων, θρησκευτικού φονταμενταλισμού και αντιλαϊκών οικονομικών μέτρων είχαν αποτέλεσμα να κλείσουν σχεδόν όλοι οι κινηματογράφοι στη χώρα. Σκηνοθέτες, που κάποτε κέρδιζαν βραβεία στα διεθνή φεστιβάλ, βρήκαν ξαφνικά όλους τους δρόμους κλειστούς όταν πριν από 3 περίπου δεκαετίες επιβλήθηκε η στρατιωτική δικτατορία του Omar al-Bashir. Διογκώθηκαν η καταστολή και η βία,  περιορίστηκαν οι δημοκρατικές ελευθερίες και μαζί μηδενίστηκαν οι δυνατότητες παραγωγής έργων πολιτισμού. Ο Manar Al-Hilo είναι παραγωγός και οι Eltayeb Mahdi,  Ibrahim Shaddad και Suliman Ibrahim σκηνοθέτες που τώρα στα εξήντα τους, ζουν στο Omdourman, όχι μακριά από το Χαρτούμ. Όλοι σπούδασαν σε φημισμένες σχολές του εξωτερικού. Οι δύο πρώτοι  στην Αίγυπτο, ο Shaddad στην Ανατολική Γερμανία (DDR) και ο Ibrahim στη Μόσχα. Όλοι έχουν κερδίσει διεθνή βραβεία και όλοι συμμετείχαν σε παραγωγές όταν «ο κινηματογράφος δολοφονήθηκε» από το πραξικόπημα. Το 1989 ίδρυσαν το Sudanese Film Group με σκοπό τη δημιουργία, τη διανομή και την προώθηση ταινιών και την αποκατάσταση των εθνικών τους κινηματογραφικών θησαυρών.

Σήμερα το μεγάλο σχέδιο της ομάδας τους  είναι να λειτουργήσει σαν κινηματογράφος, το εγκαταλελειμμένο υπαίθριο θέατρο «Revolution» στην πόλη τους. Τα εμπόδια πολλά. Ο ιδιοκτήτης δεν θέλει μπλεξίματα, δυσκολεύεται να δώσει το χώρο.  Δύσκολη και η προμήθεια εξοπλισμού. Κάποιος τους υπόσχεται έναν προβολέα. Οθόνη δεν βρίσκουν, αλλά και αυτό θα το ξεπεράσουν. Οθόνη τους θα γίνει ένας εξωτερικός τοίχος κτιρίου ύψους 13 μέτρων, που θα ασπρίσουν. Η απόκτηση επίσημης άδειας   αποδεικνύεται καφκικός λαβύρινθος. Κανείς δεν τους την αρνείται  αλλά ποιο τμήμα της γραφειοκρατίας είναι  το σωστό, το ικανό και το πρόθυμο να τους χορηγήσει την άδεια;  Το υπουργείο τους παραπέμπει στην   εθνική ασφάλεια, εκείνη στο δήμαρχο, από εκεί πίσω στην εθνική ασφάλεια και πάει λέγοντας.

Παθιασμένοι άνθρωποι, φτάνουν με το παλιό τους όχημα σε χωριά όπου αυτοσχεδιάζουν νυχτερινές προβολές. Χρησιμοποιούν τα  κινητά τηλέφωνα τους για να παράγουν αποσπάσματα ταινιών όπου ηθοποιοί είναι οι ίδιοι, όχι χωρίς αυτοσαρκασμό, όταν για παράδειγμα κάποιος τους πρέπει να υποδυθεί ένα νεαρό κορίτσι. Ρωτούν τους ανθρώπους που παίζουν στο γήπεδο ποδοσφαίρου της γειτονιάς τι θα προτιμούσαν να δουν, γνωρίζοντας ότι δεν θα μπορέσουν να προβάλουν «προβληματικά» θέματα. Αστειεύονται με τον κίνδυνο η σκηνή ενός ρομαντικού φιλιού να διακοπεί από  τις δυνατές  κραυγές «Αλλάχου Ακμπάρ!» που αντηχούν από τα ισχυρά συστήματα ηχείων των γύρω τζαμιών. Κατά τα άλλα  περνούν τις μέρες και τις νύχτες τους με συζητήσεις εν μέρει νοσταλγικές. Διαβάζουν γράμματα, αναπολούν παλιές ταινίες  και τις στιγμές που πέρασαν μαζί  στις φυλακές, τα βασανιστήρια, τις εξορίες. Μάλλον η προσωπική εμπειρία από την κρατική καταστολή τους ωθεί να συνεχίζουν.  Επιλέγουν να δείξουν τους «Μοντέρνους Καιρούς». Οι ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν περιέχουν πάντα το μικρόβιο της εξέγερσης. Όχι γιατί απεικονίζουν ανθρώπους που επαναστατούν, αλλά γιατί ενσωματώνουν μια περίοδο όπου η εξέγερση είναι στον αέρα, όταν οι συνθήκες βίας και τρομοκρατίας έχουν φτάσει πια στα όρια τους.

Παρεμπιπτόντως, ο τίτλος προέρχεται από το ποίημα του Μπρεχτ «Σε αυτούς που γεννήθηκαν μετά»: «Τι καιροί είναι αυτοί, όταν το να μιλάς για δέντρα είναι σχεδόν έγκλημα, επειδή υπονοεί τη σιωπή για τη φρίκη;» Ακριβώς όπως το ποίημα του Μπρεχτ είναι  κάλεσμα για αντίσταση στο ναζισμό, το «Μιλώντας για τα δέντρα» είναι  μια ταινία που δείχνει ότι η απλή ύπαρξη είναι αντίσταση. Ακόμα και αν ο λαός του Σουδάν κινείται  μεταξύ  απάθειας και στασιμότητας και  ο φόβος  συμμετοχής έχει απλωθεί παντού,  αυτή η ισορροπία μπορεί να αλλάξει. Το Σουδάν δεν είναι μόνον η χώρα των κατασταλτικών δικτατοριών, αλλά και αυτή  της συνεχιζόμενης αντίστασης, των ανθρώπων που ξεσηκώνονται για να αλλάξουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναγκάζονται να ζουν. Το να κάνεις μια αξιοσημείωτη ταινία για τη ζωή σε δικτατορικό καθεστώς  χωρίς να προβάλλεις τα εγκλήματα αλλά τις συνέπειές τους, το να μην μιλάς απευθείας για τον τρόμο είναι πρόκληση και πρόβλημα που ο Suhaib Gasmelbari έχει λύσει πειστικά αποδεικνύοντας ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να μιλήσεις για «δέντρα».

*Από το 1989, του Σουδάν ηγούνταν ο Omar al-Bashir, ο οποίος οργάνωσε στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον της τότε δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης. Αργότερα εξελέγη πρόεδρος μέσω εκλογικής απάτης, ενώ έχει κατηγορηθεί από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για εκατοντάδες χιλιάδες δολοφονίες, βιασμούς, λεηλασίες. Την ίδια περίοδο που γυρίστηκε το ντοκιμαντέρ μια σειρά κινητοποιήσεων ξεκίνησε στη χώρα. Χιλιάδες άνθρωποι επέστρεψαν στους δρόμους   του Σουδάν επαναστατώντας ενάντια στο καθεστώς. Τον Απρίλιο, ο παλιός δικτάτορας Omar al-Bashir καθαιρέθηκε. Καθώς ένα Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο προσπάθησε να εδραιωθεί, οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν.  Από τα μέσα του περασμένου Απρίλη συνεχίζεται η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο φραξιών της στρατιωτικής χούντας του Σουδάν, αλλά και των ξένων δυνάμεων που τους υποστηρίζουν. Οι μάχες  με βαρύτατο τίμημα στον άμαχο πληθυσμό: επισήμως περίπου 600 νεκροί και πάνω από 4.000 σοβαρά τραυματισμένοι.