Έφηβοι πρόσφυγες γράφουν στον καιρό της πανδημίας…

Έφηβοι πρόσφυγες γράφουν για τη ζωή τους, τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους τον καιρό της πανδημίας του κορονοϊού και ιδιαίτερα την περίοδο που επιβλήθηκε το lockdown. Τα κείμενα και οι ζωγραφιές τους έχουν συγκεντρωθεί σε μια έκδοση με τίτλο «Μονόλογοι σε καραντίνα».

Η έκδοση είναι αποτέλεσμα ενός κύκλου εργαστηρίων γραφής, που συνδιοργάνωσαν η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Τα εργαστήρια πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2020 με τρεις συγγραφείς-εμψυχωτές, τους Ελένη Σβορώνου, Δήμητρα Διδαγγέλου και Νίκο Καλαϊτζίδη, καθώς και με διερμηνείς, εκπαιδευτικούς, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Στα εργαστήρια συμμετείχαν 24 έφηβοι, 13 έως 19 ετών, από την Αίγυπτο, το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Καμερούν, το Μπενίν, το Πακιστάν, τη Σομαλία και τη Συρία, οι οποίοι ζουν, είτε με τις οικογένειές τους είτε ως ασυνόδευτοι, σε δομές (στα Διαβατά, τη Φιλιππιάδα, το Καρά Τεπέ και τη Μαλακάσα) και διαμερίσματα του προγράμματος ESTIA σε όλη τη χώρα.

Ο στόχος της δράσης ήταν να δώσει «φωνή» στους έφηβους πρόσφυγες, προκειμένου να εκφράσουν το πώς βίωσαν την καραντίνα, που επιβλήθηκε λόγω κορονοϊού, ιδίως όταν στην περίπτωσή τους το μήνυμα «Μένουμε σπίτι» αφορούσε στην παραμονή τους σε δομές ή η συμβουλή για σχολιαστικό πλύσιμο χεριών μεταφραζόταν σε ουρές για να φτάσουν στη βρύση.

«Τα παιδιά αυτά βίωσαν έναν διπλό εγκλεισμό, και ζώντας στις δομές και εξαιτίας του lockdown», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Γκόβας, συντονιστής της δράσης από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (μαζί με τους Κατερίνα Αλεξιάδη και Νικολέττα Δημοπούλου), ενώ, όπως υπενθυμίζει ο ίδιος, «μπορεί να έληξε τον Μάιο η καραντίνα για τους περισσότερους, ωστόσο δεν έληξε για κάποια από τα παιδιά αυτά, καθώς συνέχισαν να υφίστανται τα περιοριστικά μέτρα σε καμπ».

Αναφερόμενος στη συγκεκριμένη δράση, ο κ. Γκόβας περιγράφει μια «απίστευτη προσπάθεια» να εντοπιστούν τα παιδιά, να εξασφαλιστεί η συναίνεση των γονιών τους, να βρεθούν και να συντονιστούν οι εμψυχωτές των εργαστηρίων και οι διερμηνείς, αλλά και να μπορέσουν να συμμετάσχουν οι έφηβοι μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας, «άλλος με το κινητό του στο Καρά Τεπέ, άλλος κάτω από ένα δέντρο στη Φιλιππιάδα, άλλος σε μια σκηνή στα Διαβατά, όπου δεν είχε καλό σήμα». «Μέσα από τη διαδικασία είδαμε με πόση αισιοδοξία αντιμετωπίζουν τα παιδιά τη ζωή τους και πόση ελπίδα δίνουν και σε εμάς», εξηγεί ο κ. Γκόβας και προσθέτει ότι εντυπωσιακό ήταν επίσης το γεγονός ότι «στην ερώτηση τι σου λείπει περισσότερο στην καραντίνα, όλα απαντούσαν ότι τους έλειπε το σχολείο».

Όπως η 17χρονη Ανίς, η οποία γράφει ότι «δεν μου αρέσουν αυτές οι μέρες, γιατί είμαι ένα κορίτσι που του αρέσει να πηγαίνει στο σχολείο και να μαθαίνει νέα πράγματα κάθε μέρα». Επίσης, ο συνομήλικός της Χαλίντ σημειώνει ότι «δεν μου αρέσει που δεν μπορώ να πάω σχολείο. Όταν θα γυρίσω στο σχολείο θα νιώσω πολύ όμορφα, επειδή θα μπορώ να δω ξανά τους συμμαθητές μου και να συνεχίσω τις σπουδές μου. Θα ήθελα να σπουδάσω στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου και να γίνω μαθηματικός».

Μέσα από μια σειρά παιχνιδιών, τα παιδιά άρχισαν να γράφουν τις σκέψεις τους στη μητρική τους γλώσσα και με το πέρας των μαθημάτων μαζεύτηκε ένα σημαντικό υλικό από κείμενα, ποιήματα και ζωγραφιές, που μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν.

Η 18χρονη Ζάχρα γράφει: «Τώρα που βρίσκομαι σε αυτή την περίοδο της καραντίνας, καταλαβαίνω καλά τα πουλιά που στερήθηκαν το δικαίωμα να πετούν και τα ζώα που βρίσκονται στον ζωολογικό κήπο, αναγκασμένα να ζουν σ’ ένα μικρό κλουβί κάθε μέρα και όχι στο φυσικό τους περιβάλλον» και συνεχίζει: «Εκτός από τα ζώα, αυτές τις μέρες μπόρεσα να καταλάβω και την κατάσταση των αθώων κρατούμενων στη φυλακή, που δεν είναι ένοχοι ή των ανθρώπων που διεκδικούν για χρόνια το δικαίωμα στην ελευθερία. Είναι πολύ δύσκολη αυτή η κατάσταση».

Στο κείμενό του ο 15χρονος Μοχάμαντ λέει ότι «μας δίδαξε πολλά πράγματα αυτός ο ιός. Πως δεν έχει σημασία αν είσαι πλούσιος ή φτωχός. Πρέπει να πλένεις τα χέρια σου συνέχεια και να τηρείς τους κανόνες υγιεινής! Μας θύμισε ότι είμαστε άνθρωποι και ότι είμαστε υπεύθυνοι ο ένας για τον άλλον. Δημιουργηθήκαμε για να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο».

Η συγγραφέας, Ελένη Σβορώνου, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «είχαμε ομάδες παιδιών από διαφορετικές δομές που μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες. Αυτό είχε μια μεγάλη πρόκληση: το να λειτουργήσει μα τέτοια ομάδα διαδικτυακά. Ήταν πρόκληση να λυθούν τα παιδιά για αν εκφραστούν, να παρακολουθήσουν τα μαθήματα απομακρυσμένα, με προβλήματα σύνδεσης, χωρίς να γνωρίζονται μεταξύ τους». Μέσα από τις φόρμουλες του ποιήματος, του κόμικ, της ημερολογιακής γραφής και με τη βοήθεια δραστηριοτήτων, οι τρεις συγγραφείς βοήθησαν τα παιδιά να εκφραστούν. Όπως διαπιστώνει η κ. Σβορώνου, «τα παιδιά αυτά έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη να πουν θετικά πράγματα, δεν μπορούν να αναμασούν τραύματα. Εμμέσως έβγαζαν εμπειρίες του παρελθόντος, αλλά όλα αυτά κατέληξαν στο ότι είμαστε εδώ για να προχωρήσουμε στη ζωή και αυτό ήταν εντυπωσιακό».

Η κ. Σβορώνου στέλνει και ένα μήνυμα σε όλους τους ανθρώπους για την αξία της λογοτεχνίας: «Η γραφή και η ανάγνωση, η λογοτεχνία είναι πολύ μεγάλο λιμάνι σε κάθε φάση της ζωής μας και στις δύσκολες στιγμές. Όταν έχεις μάθει να αγαπάς τη λογοτεχνία, δεν είσαι ποτέ μόνος, είσαι μέσα σε κόσμους. Όμως πρέπει να έχεις μάθει να το κάνεις αυτό μέσα από την Τέχνη».

Τα εργαστήρια γραφής αποτέλεσαν μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος «Κι αν ήσουν εσύ;», που υλοποιούν από κοινού η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, με στόχο την ευαισθητοποίηση της εκπαιδευτικής κοινότητας στα ανθρώπινα δικαιώματα και σε θέματα προσφύγων.

Η έκδοση στα ελληνικά είναι διαθέσιμη ηλεκτρονικά στο λινκ:

https://www.unhcr.org/gr/wp-content/uploads/sites/10/2020/10/Monologoi_Karantinas_Gr.pdf

Στα αγγλικά η έκδοση είναι διαθέσιμη στο σύνδεσμο:

https://www.unhcr.org/gr/wp-content/uploads/sites/10/2020/10/Monologoi_Karantinas_En.pdf

Μαρία Κουζινοπούλου

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ